Στο σαλόνι του BookSitting

1.           Ποιο ήταν το έναυσμα για να γράψετε το βιβλίο "Μέσα απ΄τις ζωές των άλλων";

Ήθελα να μιλήσω μέσα από το βιβλίο μου, για έναν ολόκληρο αιώνα, τον εικοστό, από την αρχή ως το τέλος του.  Έναν αιώνα που σημάδεψε τις ζωές των απλών ανθρώπων μέσα από δυο παγκόσμιους πολέμους, εμφύλιες διαμάχες, κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές σε παγκόσμιο επίπεδο.  Ήθελα να μιλήσω για τον απλό κόσμο, για όλους αυτούς που προσπαθούσαν να επιβιώσουν κάτω από αντίξοες συνθήκες, προσωπικές και κοινωνικές, με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.  Γι’ αυτούς έγραψα καταγράφοντας την αφόρητη καθημερινότητα τους, τα πάθη και τις ελπίδες τους.

  

2.           Στο βιβλίο σας περιγράφετε οικογενειακές καταστάσεις που δυσχεραίνουν πολύ τη ζωή των μελών της αντί να τη διευκολύνουν. Πότε η οικογένεια αποτελεί τροχοπέδη στην εξέλιξή μας; 

Οι τέσσερεις ηρωίδες μου, γυναίκες της ίδια οικογένειας, μάνα, κόρες και εγγονή, είναι θύτες και θύματα ταυτόχρονα σε έναν αέναο χορό επικράτησης, σφιχταγκαλιασμένες θανάσιμα περιπλέκουν σε τέτοιο βαθμό τις ζωές τους που τις οδηγούν σε μια εικονική πραγματικότητα, την ζωή ‘μέσα από τις ζωές των άλλων’ κι αυτό τις κάνει να φτάνουν στα όρια τους.  Πολύ συχνά τα μέλη μιας οικογένειας παγιδεύονται σε αναχρονιστικές ιδεοληψίες, οικογενειακές αγκυλώσεις, προκαταλήψεις αλλά και προσωπικούς συμβιβασμούς και υποχωρήσεις κι αυτό είναι τροχοπέδη στην εξέλιξη τους.

   

3.           Πόσο σημαντική είναι η σχέση μας με την μητέρα και σε ποιο βαθμό

          καθορίζει την εξέλιξη μας;                    

          Αν είναι υγιής αυτή η σχέση δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα.

          Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που μια υπόσχεση που δίνεται από το παιδί                    

          στον γονιό είναι άκρως δεσμευτική, όπως το τάμα σε έναν άγιο.  Μια

          υπόσχεση εντέλει καταλυτική με καταστροφικά αποτελέσματα για την  

          εξέλιξη του ίδιου του παιδιού.   

4.           Η ηρωίδα του μυθιστορήματός σας βιώνει βίαιες ενδοοικογενειακές καταστάσεις. Τι κάνει έναν άνθρωπο βίαιο;

Ξέρετε η βίαιη συμπεριφορά δεν είναι πάντα καταγεγραμμένη στο DNA των ανθρώπων.  Υπάρχουν συνθήκες που ευνοούν την εμφάνιση βίας σε μια οικογένεια.  Όπως η ζήλεια ανάμεσα στα μέλη της, που μπορεί να γίνει καταστροφική και ψυχοφθόρα για τους εμπλεκόμενους και που μπορεί να φτάσει ακόμη ως τα όρια του μίσους, όπου αυτό με την σειρά του θα ακυρώσει τον μύθο του κοινού αίματος μετατρέποντας τον σε βολικό εργαλείο εξουδετέρωσης ενός φανταστικού ή πραγματικού εχθρού.     

         

                         

5.           Στο βιβλίο σας περιγράφετε τη φτώχεια ως στίγμα. Πιστεύετε ότι εξακολουθεί να ισχύει κάτι τέτοιο σήμερα και σε ποιο βαθμό; 

Ίσως να μην είναι στίγμα η φτώχια σήμερα όπως ήταν τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τότε που η άνοδος μιας καινούργιας κοινωνικής τάξης, που είχε πλουτίσει με τους γνωστούς τρόπους, στην διάρκεια του πολέμου, ευνοούσε αδικαιολόγητες συμπεριφορές και περιφρόνηση απέναντι στις φτωχές οικογένειες της διπλανής πόρτας.  Κι όπου το στίγμα το μετέφεραν τα παιδιά των πλουσίων στα παιδιά των φτωχών οικογενειών με αποκλεισμούς από τα παιχνίδια τους και τις συναναστροφές τους.  Σήμερα αυτές οι πρακτικές δεν είναι τόσο διαδεδομένες ίσως γιατί τα όρια μεταξύ τους δεν είναι ξεκαθαρισμένα και κατά την γνώμη μου δεν θεωρείται στίγμα σήμερα το να είναι κάποιος φτωχός. Αφού περισσεύουν οι φτωχοί από τους πλούσιους στις μέρες μας!!!  

6.           Όσο δύσκολη κι αν είναι η ζωή κάποιου, στο βιβλίο σας φαίνεται ότι μπορεί  να την αλλάξει. Τι χρειάζεται;

Προσωπικά πιστεύω πως πρέπει να έχουμε εμείς οι ίδιοι το δικαίωμα της επιλογής στην ζωή μας.  Ακόμα κι όταν όλο το σύμπαν συνωμοτεί εναντίον μας, ακόμη κι όταν όλες οι πόρτες παραμένουν ερμητικά κλειστές και απροσπέλαστες εμείς θα πρέπει να βρούμε το κλειδί να τις ανοίξουμε, να πάμε παραπέρα, να διεκδικήσουμε το αύριο μας, μέσα από τα δικά μας θέλω. Είναι δύσκολο να πάρει κανείς την απόφαση να ζήσει ανεπηρέαστος από τις αποφάσεις των άλλων, δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο.  Είναι θέμα τόλμης να αμφισβητήσουμε όσα δοτά θεωρούσαμε ως δεδομένα, αλλά ακριβώς επειδή είναι δοτά μπορούν εύκολα και να ακυρωθούν.

  7.      Τι φέρνει ευτυχία στη ζωή;

Νομίζω το πρώτο και ανεκτίμητο είναι η υγεία και το να τα έχει κανείς καλά  με τον εαυτό του και τους γύρω του.  Να κάνει ότι περνάει από το χέρι του για να ζήσει σε έναν κόσμο πιο φιλικό και ανθρώπινο, πιο δίκαιο που θα δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον ώστε να μην ζήσει εγκλωβισμένος σε ψευδεπίγραφες δήθεν αξίες που μόνον σε αδιέξοδα μπορούν να μας οδηγήσουν. 

                     

   8.      Ποια χαρακτηριστικά θεωρείτε ανυπόφορα σε έναν άνθρωπο;

Την αλαζονεία, την σκληρότητα, τον ναρκισσισμό. Την απαξία κάθε ιδανικού, την αμάθεια και την ευτέλεια που μαστίζει μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας σήμερα. 

     9. Πόσο εύκολο είναι να ζήσει κανείς μέσα από τη δική του ζωή και                        όχι μέσα   από τις ζωές των άλλων;         

           Όσο δύσκολο είναι να ζει κανείς ‘‘μέσα από τις ζωές των άλλων’’ είναι πολύ  

           εύκολο να ολισθήσει σ’ αυτές.  Παγιδευμένος σε συμβιβασμούς και

           προσωπικές υποχωρήσεις που τον κρατούν δέσμιο στις δικές τους ζωές.          

           Όμως πιστεύω πως επειδή ζούμε μόνο μια φορά δεν έχουμε το δικαίωμα

           να σπαταλήσουμε την ζωή μας ’’μέσα από τις ζωές των άλλων.’’

           

     10.     Γράφετε κάτι νέο αυτό τον καιρό;

                Είναι πολύ μικρό ακόμη το δημιούργημα μου.  Έχει ανάγκη τον ντάντεμα 

                μου, το χάδι μου, την φροντίδα μου στα πρώτα του βήματα. Θέλω να το δω  

                να πορεύεται μόνο του κι όταν θα είμαι σίγουρη πως τα κατάφερε ίσως να  

                βάλω μπρος για μια καινούργια γέννα!

         

Πρώτη δημοσίευση:
https://booksitting.wordpress.com/2016/11/14/%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%B3%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AD%CE%B1%CF%82-%CE%BA%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF/

Να διεκδικήσουμε το αύριο μας, «μέσα από τα δικά μας θέλω» -http://now24.gr/

1. Κυρία Κοντολέων είστε μεταφράστρια ξένων βιβλίων κι έχετε μεταφράσει περισσότερα από 100 βιβλία. Υπάρχει ανάμεσά τους κάποιος συγγραφέας ή κάποιο βιβλίο που σας συγκίνησε ιδιαίτερα;

Αγαπώ όλα τα βιβλία που έχω μεταφράσει, ωστόσο, υπάρχουν κάποια που υπήρξαν σταθμός στην μεταφραστική μου πορεία.  Το θέμα τους και η δεινότητα του συγγραφέα τους μ’ έχουν κάνει υπερήφανη που βρίσκονται στο βιογραφικό μου.  Αν πρέπει να ξεχωρίσω κάποιο θα το κάνω με δυσκολία αλλά δεν μπορώ να κρύψω τον θαυμασμό και την αγάπη μου στον Φίλιπ Πούλμαν, έναν εξαιρετικό συγγραφέα που μου άλλαξε εντελώς τον τρόπο που βλέπω τον κόσμο μέσα από τα βιβλία του, έχω την τιμή να είμαι η αποκλειστική του μεταφράστρια στην Ελλάδα και κάθε φορά που έρχεται στα χέρια μου ένα καινούργιο βιβλίο του, παρά τις δυσκολίες που ξέρω πως θα αντιμετωπίσω, γιατί είναι ιδιαίτερος συγγραφέας, είμαι ευτυχισμένη που θα ασχοληθώ για άλλη μια φορά μαζί του.  

2. Έχετε βραβευτεί για το μεταφραστικό σας έργο. Τι χρειάζεται να έχει ένας καλός μεταφραστής βιβλίων;  

Νομίζω πως πέρα από την άριστη γνώση και των δυο γλωσσών, δηλαδή της γλώσσας πηγής και της γλώσσας που θα το μεταγγίσει χωρίς να χάσει την ομορφιά και την δυναμική του, θα πρέπει να αγαπάει αυτό που κάνει και ας μου επιτραπεί να διαθέτει και το απαραίτητο για μένα ταλέντο.  Είναι δύσκολη δουλειά η μετάφραση, ένα αντικείμενο με πολλές όψεις και προεκτάσεις, κι ο μεταφραστής θα πρέπει να έχει γενική παιδεία σε άριστο βαθμό και οπωσδήποτε συνεχή ενημέρωση στο αντικείμενο της δουλειάς του.  Ο τελικός στόχος μιας μετάφρασης είναι να μεταφέρει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την μαγεία του πρωτοτύπου σε όσους δεν έχουν την δυνατότητα να το απολαύσουν στην πηγή του.  Η μεταφορά από μια γλώσσα σε άλλη είναι καταλυτική και για τις δυο γλώσσες.      

3. Πότε αποφασίσατε ν΄ ασχοληθείτε και με τη συγγραφή;

Νομίζω πως έγιναν παράλληλα, δεν έχει σημασία αν ήταν η μετάφραση ή η συγγραφή που ξεκίνησε πρώτη.  Από ένα σημείο και μετά πορεύτηκαν πιασμένες χέρι-χέρι.  Επειδή είμαι ‘λογοτεχνική’ μεταφράστρια κάποια στιγμή τα όρια ανάμεσα τους έπαψαν να υπάρχουν.  Έτσι ο γραπτός μου λόγος είχε μια και μόνη διάσταση αυτήν της λογοτεχνίας.   

4. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σας με τίτλο «Μέσα από τις ζωές των άλλων». Τι υποδηλώνει ο τίτλος;

Ουσιαστικά ο τίτλος αφορά αυτούς που αφέθηκαν να ζήσουν ‘‘μέσα από τις ζωές των άλλων’’ αρνούμενοι την δική τους ζωή και διαμορφώνοντας την μέσα από τα θέλω και τις επιταγές των άλλων.  Ξέρετε, όσο δύσκολο κι αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως το να ζει κανείς ‘‘μέσα από τις ζωές των άλλων’’ η πραγματικότητα μας έχει διδάξει πως είναι αρκετά εύκολο να βρεθεί παγιδευμένος σ’ αυτές.  Ως αποτέλεσμα των δικών του συμβιβασμών και υποχωρήσεων που τον κρατούν δέσμιο στις δικές τους ζωές, μέσα από αναχρονιστικές ιδεοληψίες, οικογενειακές αγκυλώσεις, προκαταλήψεις και κοινωνικούς αποκλεισμούς. Όλα όσα δυστυχώς μας κρατούν εγκλωβισμένους στα θέλω των άλλων και στις δικές τους ζωές.        

5. Στο εξώφυλλο του βιβλίου υπάρχει το πρόσωπο ενός μικρού κοριτσιού μουτζουρωμένο με κάποιες γραμμές. Τι συμβολίζει;

Είναι ένα ασυνήθιστο εξώφυλλο.  Συμβολίζει την δίνη που παρασέρνει ένα παιδί σκοτισμένο, προβληματισμένο, απεγνωσμένο σ’ έναν κόσμο που δεν θέλει να είναι ο δικός του κόσμος, που θέλει να αποδράσει από αυτόν σπάζοντας τις γραμμές που σαν κάγκελα φυλακής το κρατάνε δέσμιο σ’ αυτόν.  Στην ουσία εμπεριέχει την πεμπτουσία του μυθιστορήματος μου, την διαταραγμένη παιδικότητα της βασικής μου ηρωίδας.    

6. Το βιβλίο σας αναφέρεται σε 3 γενιές γυναικών, μητέρα, παιδιά, εγγονή και στις μεταξύ τους σχέσεις. Υπάρχουν πραγματικά πρόσωπα ή γεγονότα από τα οποία εμπνευστήκατε την ιστορία σας;

Δεν είναι βιωματικό μυθιστόρημα, είναι όμως πέρα για πέρα στηρίζεται πάνω στις αντιδράσεις αληθινών ανθρώπων.  Οι ηρωίδες μου έχουν όλα τα χαρακτηριστικά των γυναικών που διάβηκαν τα εκατό χρόνια του αιώνα που μας πέρασε μέσα από φοβερές αντιξοότητες, κοινωνικές, πολιτικές, ατομικές.  Από την Ροδάνθη την πρώτη γυναίκα της ιστορίας μου, που έζησε στις αρχές τους εικοστού αιώνα, κουβαλώντας τους αποκλεισμούς και τις κοινωνικές προκαταλήψεις της εποχής της, απέναντι στο γυναικείο φύλο, τις κόρες της Φωτεινή και Δέσπω, που βίωσαν έναν παγκόσμιο πόλεμο κι ένα εμφύλιο με καταλυτικές και για τις δυο τους προεκτάσεις, ως την εγγονή Πέτρα, σύμβολο του νέου αιώνα, και της καινούργιας θέσης της γυναίκας στις σαρωτικές αλλαγές που συνόδευσαν την είσοδο του.  Οι γυναίκες μου είναι αναγνωρίσιμες, είναι οι γυναίκες της διπλανή πόρτας, οι γυναίκες στο ευρύτερο κύκλο της κάθε οικογένειας, είμαστε ίσως και εμείς οι ίδιες.          

7. Θεωρώ συγκλονιστικές τις περιγραφές της «αυλής». Διαβάζοντας το βιβλίο οι εικόνες έπεφταν μπροστά στα μάτια μου. Από πού αντλήσατε τις πληροφορίες για τις καταστάσεις που επικρατούσαν στις αυλές όπου συγκατοικούσαν πολλές οικογένειες;

Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που έζησα την ατμόσφαιρα της γειτονιάς στην δεκαετία του ’50.  Που έπαιξα στους δρόμους και στις πλατείες μαζί με ένα σμάρι παιδιών, κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης, δεν υπήρχαν ταξικοί αποκλεισμοί ανάμεσα μας.  Για μένα η συγκεκριμένη ατμόσφαιρα υπήρξε γόνιμο και πρόσφορο έδαφος για να καταγράψω στην μνήμη μου, όχι μόνο τους καθημερινούς ανθρώπους της γειτονιάς αλλά και τους διάφορους τύπους που ξεχώριζαν με τις θετικές ή αρνητικές συμπεριφορές τους από τους υπόλοιπους.  Η πολυκοσμία στις αυλές που στέγαζαν όσους είχαν επιβιώσει από έναν πόλεμο και έναν εμφύλιο στην προσπάθεια τους να σταθούν και πάλι στα πόδια τους, με όποιον τρόπο μπορούσαν, ήταν μια ζωντανή τοιχογραφία της εποχής που την αποτύπωνε με ακρίβεια στις λεπτομέρειες.         

8.      Η Ροδάνθη διαχωρίζει τα τρία παιδιά της σε «μεγάλη» και 2 μικρά. Η μεγάλη είναι μεγάλη από μικρή και τα μικρά παραμένουν μικρά και όταν μεγαλώνουν. Πόσο κακό μπορεί να προκαλέσει αυτός ο διαχωρισμός στο μέλλον των (οποιονδήποτε) παιδιών;

Ο διαχωρισμός αυτός ήταν ξεκάθαρος από την αρχή του μυθιστορήματος.  Και οδήγησε την μεγάλη κόρη να συναινέσει σε μια ολέθρια υπόσχεση που θα ήταν καταλυτική και καταστροφική για την νεαρή γυναίκα σε όλη την ζωή της όχι μόνον γι’ αυτήν, αλλά και για όσους αναπόφευκτα θα βρίσκονταν στο μάτι του κυκλώνα, δηλαδή στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον και κυρίως στο παιδί της την Πέτρα, που έζησε στο πετσί της τα καταστροφικά αποτελέσματα της άλογης υπόσχεσης της μάνας της, σε μια περίοδο όπου όλα φάνταζαν διαφορετικά και που βάραινε περισσότερο η πάση θυσία εκπλήρωσης της και όχι η ουσία του περιεχομένου της.  Εκείνα τα χρόνια οι υποσχέσεις που δίνονταν από τα παιδιά στους γονείς ήταν ιερές, απαραβίαστες και άκρως δεσμευτικές, όπως τα τάματα στους αγίους.    

9. Η επιθυμία της μάνας αναγκάζει την «μεγάλη» να φροντίζει τα «μικρά». Η απόφαση του πατέρα αναγκάζει τη μικρή ν΄ ασχοληθεί με τα οικιακά για να σπουδάσει η μεγάλη. Σε καμιά απ΄ τις δυο δεν ανήκουν αυτά τα καθήκοντα. Η ανάγκη προκαλεί τις λάθος επιλογές ή η νοοτροπία;

Ο αιώνας που πέρασε είναι γεμάτος με παρόμοιες ιστορίες, όπου ολάκερες ζωές καταστράφηκαν από γονικές αποφάσεις που παρόλο που εκπορεύονταν από καλές σε πρώτη ανάγνωση προθέσεις τελικά γίνονταν ασφυκτική μέγγενη για όσους καλούνταν να τις εφαρμόσουν.  Πολλές φορές ήταν δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στον θύτη γονιό και το παιδί θύμα και οι αδικίες πάντα κάποιον έβαζαν στον στόχαστρο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τραυματικές καταστάσεις ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας.    

10. «Καμιά φορά η δύναμη των λέξεων είναι τέτοια που ακυρώνει προκαταλήψεις και στερεότυπα» αναφέρετε σε κάποιο σημείο. Τι κρύβεται πίσω από τη δύναμη αυτών των λέξεων;

Θέλω να πω ότι πολλές φορές χρησιμοποιούμε λέξεις με τρόπο αυθόρμητο οι οποίες εκφράζουν – πιο σωστά θα έλεγα πως μαρτυρούνε – συναισθήματα που δε θα θέλαμε να δείξουμε πως μας διακατέχουν.

11. «Ένας κόσμος που ζει και κινείται μέσα στο ψέμα και στην υποκρισία μιας αμφιλεγόμενης ηθικής» γράφετε στο σημείο που περιγράφετε τα «σπίτια» με τα κόκκινα φωτάκια. Έχει αλλάξει αυτός ο κόσμος από τότε μέχρι σήμερα;

Ήμουν μικρό παιδί, όταν τα ‘‘σπίτια’’ με τα κόκκινα φωτάκια ήταν ένας κόσμος, μαγικός και απρόσιτος στα αθώα παιδικά μου μάτια.  Τότε αυτά τα ‘‘σπίτια’’ ήταν ανάμεσα μας, ανάμεσα στα σπίτια των κατ’ επίφαση νοικοκυρέων, εκείνο που τα ξεχώριζε από τα δικά μας σπίτια ήταν το περίεργο κόκκινο φωτάκι πάνω από την πόρτα και οι αυστηρές προειδοποιήσεις των μανάδων μας να μην πλησιάζουμε εκεί πέρα.  Ξέραμε, ωστόσο, πως όταν έπεφτε το σκοτάδι κάποιοι ‘‘ενάρετοι’’ έμπαιναν με κάθε προφύλαξη εκεί μέσα.  Γι’ αυτήν την υποκρισία και την αμφιλεγόμενη ηθική μιλάω.  Πιστεύω πως είναι καθήκον μας να τον αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο, να τον κάνουμε πιο φιλικό, πιο ανθρώπινο, πιο δίκαιο.     

12.  «Ο ευνουχισμός στην οικογένεια από τη μάνα στην κόρη κι από την κόρη στην εγγονή, καλά κρατεί» από την Ροδάνθη στην Φωτεινή κι από την Φωτεινή στην Πέτρα. Ποια πιστεύετε ότι είναι η αιτία αυτού του ευνουχισμού;

Μα είναι ολοφάνερο πως η εμμονή της Ροδάνθης να ορίσει όχι μόνο διάδοχο της την Φωτεινή αλλά και προστάτιδα των μικρότερων αδερφών της, της στέρησε την δυνατότητα να ορίσει την δικιά της ζωή μέσα από τα δικά της θέλω και όχι μέσα από τα θέλω της μάνας της.  Αν αυτό δεν είναι ευνουχισμός της προσωπικότητας του άλλου, τότε τι μπορεί να είναι.  Και φυσικά ο ευνουχισμένος άθελα του ή και ηθελημένα μερικές φορές μεταφέρει την ασήκωτη κληρονομιά της μάνας στο κοντινότερο του πρόσωπο, το παιδί του. 

13.  Με ποιο τρόπο μπορεί να σπάσει η αλυσίδα του ευνουχισμού ώστε να μην ζει κάποιος «μέσα από τις ζωές των άλλων»;

Με το να επιλέξει να μην ζήσει ‘‘μέσα από τις ζωές των άλλων’’ αλλά μόνο μέσα από την δικιά του ζωή και τα δικά του θέλω.  Άλλωστε μια φορά ζούμε και δεν έχουμε το δικαίωμα να κατασπαταλήσουμε αυτήν την ζωή εγκλωβισμένοι σε ψευδεπίγραφες αξίες και κοινωνικές αγκυλώσεις.  

14. Παράλληλα με τις ζωές των ηρώων σας περιγράφετε και τις καταστάσεις των αντίστοιχων εποχών στην Ελλάδα. Τα «πάθη των καθημερινών ανθρώπων» είναι συνυφασμένα με τις εποχές ή συμβαίνουν πάντα και παντού;

Νομίζω πως πάντα οι καθημερινοί άνθρωποι ανεξαρτήτως εποχής και πολιτικών καταστάσεων θα είναι αυτοί που θα βιώνουν στο πετσί τους, αυτά που θα τους κληροδοτούν οι αναίτιοι πόλεμοι, η κοινωνική αναλγησία, η ακύρωση των ονείρων τους μέσα από συνθήκες που ο ρόλος ο δικός τους ήταν απλά ρόλος κομπάρσου. 

15.  Τι θα θέλατε να πείτε ως επίλογο της κουβέντας μας;

Προσωπικά πιστεύω πως πρέπει να έχουμε εμείς οι ίδιοι το δικαίωμα της επιλογής στην ζωή μας.  Ακόμη κι όταν όλο το σύμπαν συνωμοτεί εναντίον μας, ακόμη κι όταν όλες οι πόρτες παραμένουν ερμητικά κλειστές και απροσπέλαστες  εμείς θα πρέπει να βρούμε το κλειδί να τις ανοίξουμε, να πάμε παραπέρα, να διεκδικήσουμε το αύριο μας, ‘‘μέσα από τα δικά μας θέλω’’.

Πρώτη δημοσίευση:

http://now24.gr/kostia-kontoleon-na-diekdikisoume-avrio-mas-mesa-apo-ta-dika-mas-thelo/

Συνέντευξη στο http://tovivlio.net/

Η Κώστια Κοντολέων συνομιλεί με τη Βούλα Παπατσιφλικιώτη

Επιμέλεια άρθρου Κώστας Θερμογιάννης | 9.08.2016   

Μια επιτυχημένη συγγραφέας μας μιλάει για το τελευταίο της έργο!

Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με την γραφή;

Ξεκίνησε με τα πρώτα μου γράμματα στο σχολείο, όταν διάλεξαν μια έκθεση μου να γραφτεί στο χοντρό βιβλίο που έμπαιναν οι καλύτερες της εβδομάδας, συνέχισα να γράφω ωραίες εκθέσεις αλλά αυτό δεν ήταν καθοριστικό στο να γίνω συγγραφέας.

Τι σημαίνει «γράφω» για σας;

Σημαίνει πολλά, χαρές και λύπες, ικανοποίηση και αγωνίες, αλλά κυρίως είναι ανάγκη ζωής, αν θέλετε και το καταφύγιο μου όπου σ’ αυτό τρέχω να κλειστώ όταν οι συμπυκνωμένες και αποθηκευμένες εικόνες, εμπειρίες και γιατί όχι συναισθήματα ζητούν επιτακτικά να βγουν στο φως, να με αποφορτίσουν και να μετουσιωθούν σε λόγο. 

Υπήρξε κάποιο πρόσωπο στην ζωή σας, το οποίο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ενασχόλησή σας με τον κόσμο της λογοτεχνίας;

Πριν υπάρξει αυτό το πρόσωπο υπήρξαν τα βιβλία, τα πολλά αναγνώσματα που με συντρόφεψαν ως παιδί, ως έφηβη και στη συνέχεια στην ενήλικη ζωή μου.  Το γράψιμο ξεκίνησε περισσότερο ως άσκηση και όχι ως αυτοσκοπός, ζώντας ωστόσο σ’ ένα σπίτι όπου η λογοτεχνία κυριαρχούσε μπήκα δειλά στην αρχή στην πρώτη μου απόπειρα, έχοντας ουσιαστικό στήριγμα τον έμπειρο και ταλαντούχο σύντροφο μου.  Αυτός ήταν που με έπεισε πως μπορούσα να το κάνω.

Μιλήστε μας για το τελευταίο σας βιβλίο;

Είναι η προσωπική μου ανάγνωση του προηγούμενου αιώνα.  Ενός αιώνα ταραγμένου, δύσκολου και καθοριστικού για όσους έζησαν σ’ αυτόν.  Είναι μια οικογενειακή σάγκα, η ιστορία μιας οικογένειας, που έζησε στο πετσί της τα ιστορικά γεγονότα, την Ελληνική τραγωδία και κατάφερε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να επιβιώσει.  Οι ήρωες μου είναι απλοί καθημερινοί άνθρωποι εύκολα αναγνωρίσιμοι ακόμη και σήμερα, είναι οι γείτονες της διπλανής πόρτας.

Ποια μοίρα ελπίζετε για αυτό;

Να αγαπηθεί από τους αναγνώστες μου, να γίνουν δικοί του οι ήρωες μου και να τους αναγνωρίζουν σαν πρόσωπα αγαπημένα στον κλειστό χώρο της οικογένειας, της γειτονιάς αλλά και της κοινωνίας.

Έχετε συγκινηθεί με ένα βιβλίο που έχετε διαβάσει;

Έχω συγκινηθεί με πολλά, κι αυτό φυσικά οφείλεται στην ικανότητα και το ταλέντο του συγγραφέα να με κάνει κοινωνό στα πάθη των ηρώων του, να με μπάσει στα βαθύτερα συναισθήματα τους και να με πείσει πως ότι περιγράφει δεν έχει μόνο ψήγματα αλήθειας αλλά είναι η αλήθεια και μόνο αυτή.

Ποια είναι η αγαπημένη σας φράση;

Ζήσε μέσα από την δικιά σου ζωή και όχι μέσα από τις ζωές των άλλων!!!

Για ποιο λόγο θα σταματούσατε να γράφετε;

Αν στερέψω από ουσιαστικές ιδέες και ερεθίσματα. Ένα κακό βιβλίο δεν έχει θέση στην ζωή μου και κατ’ επέκταση στο αναγνωστικό μου κοινό.

Πρώτη δημοσίευση:
http://tovivlio.net/%CE%B7-%CE%BA%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B5%CE%AF-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B7-%CE%B2%CE%BF%CF%8D/?doing_wp_cron=1472579611.3911900520324707031250

Θα μείνω...

Καλοκαίρι του ’69, Ιούλιος μήνας, μέρα σημαδιακή, κι ο κόσμος κολλημένος στις τηλεοράσεις παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα το μεγάλο βήμα του ανθρώπου στις νεκρές θάλασσες και τα σβησμένα ηφαίστεια της Σελήνης, μ’ αυτή στον καθρέφτη της κολλημένη θαύμαζε ακόμη την εικόνα της, φουστάνι σεμιζιέ με  υπογραφή Τσεκλένη, μαλλιά καλοχτενισμένα, δαχτυλίδια σ’ όλα τα δάχτυλα των χεριών της.

Ήταν όμορφη και το ήξερε, ένας κακομαθημένος νάρκισσος, που συχνά πυκνά ρωτούσε τον καθρέφτη της όχι με λόγια μα μόνο με το βλέμμα, αν ήταν η ομορφότερη, έτσι κι απόψε, περίμενε την απάντηση του, για να φύγει ήσυχη για το εξοχικό της κολλητής της, κάπου στην Κηφισιά, καλεσμένη κι αυτή μαζί με άλλους πολλούς για να δουν, να σχολιάσουν και να θαυμάσουν το εξαιρετικό γεγονός.

Κι όμως κάθονταν μόνη της εκείνη τώρα σε μια από τις καφέ μπαμπού πολυθρόνες της βεράντας του εξοχικού, κι έπαιζε αφηρημένα με τις καλοχτενισμένες μπούκλες των μαλλιών της θαυμάζοντας ταυτόχρονα στις κρυστάλλινες αντανακλάσεις του ποτηριού στο χέρι της τις εναλλασσόμενες και φευγαλέες εκδοχές ενός προσώπου που ήταν και δεν ήταν το δικό της καθώς γυρόφερνε αργά το ποτήρι στο χέρι της.

Από μέσα άκουγε συνέχεια φωνές άκρατου ενθουσιασμού και περιέργους ηλεκτρονικούς ήχους από την τηλεόραση καθώς πλησίαζε η ώρα της μεγάλης στιγμής.  Τα μάτια των άλλων καρφωμένα στην οθόνη της τηλεόρασης.  Τα δικά της στο ρολόι της, ήθελε να βρει τρόπο να φύγει, το ενδεχόμενο μιας ακόμη ερωτικής βραδιάς με τον Άρη δεν είχε αποκλειστεί από τα σχέδια της.  Ήθελε να φύγει μα ήταν η ντροπή για τ’ αρνητικά σχόλια που θα ακολουθούσαν που την ανάγκασε να μείνει λίγο ακόμα.

Κι ύστερα οι φωνές από μέσα ενώθηκαν με το κλάξον του αυτοκινήτου που είχε μόλις σταματήσει έξω από την πόρτα του κήπου.  Ήταν η περιέργεια που την έκανε να στραφεί προς τον άγνωστο σ’ αυτήν καθυστερημένο επισκέπτη που βιάζονταν, έτσι της φάνηκε, να μπει στα ενδότερα να δει κι εκείνος την μεγάλη στιγμή και να θαυμάσει.  Το βλέμμα της σταμάτησε στον νέο άντρα που ανέβαινε ήδη τα σκαλιά της βεράντας, με μια αμήχανη κίνηση άγγιξε πάλι τα καλοχτενισμένα της μαλλιά, ο ναρκισσισμός της για μια ακόμη φορά  στο φουλ, καθώς εκείνος ευγενικά την χαιρετούσε λίγο πριν μπει κι αυτός στο σπίτι.  Οι φωνές αγωνίας των θεατών εναλλάσσονταν με την απόλυτη σιωπή, καθώς η σεληνάκατος σε απόσταση αναπνοής ολοκλήρωνε αργά την κατάληψη της σελήνης, και την αποδόμηση δοξασιών αιώνων αντίδοτο στον φόβο της γητειάς της.

Μπαίνει κι εκείνη στο σπίτι, μα τα δικά της μάτια αλλού κλεφτά κοιτάζουν, τον νεαρό άντρα που λίγο  πριν είχε διασταυρώσει το βλέμμα του με το δικό της στην βεράντα.  Αναρωτιόταν αν ήταν αυτός που η κολλητή της, είχε περιγράψει σε ανύποπτο χρόνο  μοναχικό άτομο, που περνούσε περισσότερο χρόνο με τα βιβλία του παρά με το γυναικείο φύλο.  Ωστόσο, η ανάγκη της για μια ακόμη επιβεβαίωση της σαγήνης που προκαλούσε στους άντρες την έσπρωξε να δοκιμάσει μια ελεγχόμενη επαφή μαζί του.  Βρέθηκε δήθεν τυχαία κοντά του, κάτι είπε σχολιάζοντας αυτά που έβλεπαν στην οθόνη της τηλεόρασης, κάτι της απάντησε εκείνος, ο πάγος έσπασε κι ειπώθηκαν κι άλλα πολλά μεταξύ τους.

Σαν παιχνίδι ξεκίνησε αυτή η άσκηση γοητείας εκ μέρους της, ένας ακόμη αρσενικός λαβωμένος από τα κάλλη της, έτσι για να αυξάνει η συλλογή της και να θεριεύει ο αρρωστημένος ναρκισσισμός της.

Φεύγοντας από κει, ακόμη και τ’ όνομα του θα είχε βγει από την μνήμη της το επόμενο πρωί.  Άλλωστε, σ’ ένα μήνα αυτή θα βρίσκονταν αλλού, μακριά από φιλικές βεράντες, προσσεληνώσεις και ιδιόρρυθμους πλην ενδιαφέροντες νεαρούς άντρες.  Το πανεπιστήμιο που την περίμενε στην Αγγλία ήταν ευκαιρία για σπουδές ή αφορμή για το δικό της μεγάλο άλμα προς την ελευθερία και την αποκοπή της από τις όποιες  αγκυλώσεις και δεσμεύσεις μιας καταπιεστική οικογένειας.

Έφυγε από κει αργά όταν είχε κοπάσει πια ο θόρυβος της αποδόμησης του φεγγαριού.  Είχε προλάβει, ωστόσο, να εντυπωσιαστεί από την έντονη προσωπικότητα του, τις γνώσεις του, τα λόγια του και πράγμα παράξενο για κείνη, δεν είχε βγει καθόλου από το μυαλό της το επόμενο πρωί.  Θύμωσε με τον εαυτό της που τόσο εύκολα είχε αφεθεί να κρατήσει ζωντανή την εικόνα του μέχρι χθες άγνωστου άντρα.  Έπεσε με τα μούτρα στις προετοιμασίες του ταξιδιού της κι ενέδωσε σε σκέψεις λιγότερο επικίνδυνες.  Μέχρι το βράδυ τον είχε βγάλει εντελώς από το μυαλό της, το οποίο απασχολούσαν τώρα συναλλάγματα, φοιτητικές εστίες, και μια καινούργια ζωή πάνω σε άλλες βάσεις.

Αργά, χτύπησε το τηλέφωνο της, ‘γαμώτο, ποιος είναι πάλι’ μουρμούρισε ενοχλημένη γιατί έβλεπε κάτι ενδιαφέρον στην τηλεόραση, χαμήλωσε την ένταση του ήχου και πήγε να το σηκώσει.  Ήταν η φωνή, η δική του φωνή, τόσο υποβλητική που της ζητούσε συγνώμη για τα ακατάλληλο της ώρας, και πως ήθελε να την καλέσει  σε μια εκδρομή που σχεδίαζαν με την κολλητή της και μερικούς άλλους φίλους, μετά από λίγες μέρες για Ναύπλιο.  Πως θα τον χαροποιούσε η δικιά της παρουσία στην παρέα τους πρόσθεσε και πως θα ήταν  ευκαιρία να γνωριστούν καλύτερα και να συνεχίσουν την ενδιαφέρουσα κουβέντα που είχαν ξεκινήσει το προηγούμενο βράδυ κι είχε μείνει ανολοκλήρωτη.  Γέλασε ειρωνικά για το πόσο εύκολα είχε τυλίξει έναν ακόμη αρσενικό στην σαγήνη της, αλλά και η εκδρομή σε μια πόλη που αγαπούσε ιδιαίτερα ήταν αρκούντως ελκυστική.  Είπε το ναι, και βιάστηκε να κλείσει το τηλέφωνο, για να μην προδοθεί από την ταραχή που ασυνήθιστο και παράξενο γι’ αυτήν της είχε προξενήσει η απρόσκλητη εισβολή του στην ζωή της, ‘δεν βαριέσαι, μια εκδρομή είναι μόνο,’ μονολόγησε, ‘κι ύστερα που με είδες που με ξέρεις.’

Η εκδρομή τους είχε απ’ όλα, μπάνιο και φαγητό στο Τολό, Βάκχες στο θέατρο της Επιδαύρου, και μια βόλτα στα γραφικά δρομάκια της πόλης, πριν πάρουν και πάλι τον δρόμο της επιστροφής.  Εκείνος ήταν αδικαιολόγητα απόμακρος απέναντι της κι αυτή απέφευγε να τον κοιτάξει γιατί άπαξ και το έκανε δεν θα ξανάπαιρνε τα μάτια της από πάνω του.  ‘Τελικά, θα είναι ο πρώτος αρσενικός, που θα διαγράψω από την συλλογή μου,’ σκέφτηκε εκνευρισμένη ‘και ποιος ο λόγος να με καλέσει,’ αναρωτήθηκε.

Ήταν στην επιστροφή τους, ωστόσο, που έγινε η μεγάλη ανατροπή.  Εκείνος διάλεξε δήθεν τυχαία να καθίσει δίπλα της, έμενε σιωπηλός με το βλέμμα συνέχεια έξω από το παράθυρο, το φεγγάρι καθώς ξεπρόβαλε από το βουνό δημιουργούσε περίεργες σκιές στο πρόσωπο του, ένα απότομο φρενάρισμα έγινε αφορμή τα πρόσωπα τους να πλησιάσουν επικίνδυνα, τα χείλη του σχεδόν ν’ αγγίξουν τα δικά της που κράταγαν ακόμη την αλμύρα της θάλασσας.

‘Σε θέλω στη ζωή μου,’ τον άκουσε να της ψιθυρίζει στ’ αυτί, ‘στην καθημερινότητα μου, με κάθε μόριο του κορμιού μου σε θέλω.’  Το κορμί του ανάσαινε γρήγορα δίπλα στο δικό της.  Κι εκείνη, ξαφνικά, ήθελε να χαθεί σ’ εκείνο το κορμί, να εισβάλει στην ζωή του, ν’ ανατρέψει την καθημερινότητα του.  Μα δεν μπορούσε να το κάνει, ήταν πολύ αργά πια γι’ αυτόν τον έρωτα, είχε έρθει στην πιο ακατάλληλη στιγμή.  ‘Δεν μπορώ,’ κατάφερε μόνο να ψελλίσει.  ‘Φεύγω για σπουδές στην Αγγλία, σε λιγότερο από ένα μήνα.’

‘Μη φύγεις,’ της είπε, ‘ούτε σε ένα μήνα ούτε ποτέ, δεν αντέχω να σε χάσω…’  Κι αυτή ‘αν όχι τώρα, πότε;’  αποφάσισε, και τόλμησε την μεγάλη ανατροπή, προτίμησε το κάλεσμα του έρωτα από το κάλεσμα της ελευθερίας, το κάλεσμα της σάρκας από το κάλεσμα της γνώσης.

‘Θα μείνω…’ είπε μόνο.

 Πρώτη δημοσίευση:

 http://fractalart.gr/tha-meinw-eipe-mono/

http://www.kulturosupa.gr/ Συνέντευξη με τον Τάσο Αγγελίδης Γκέντζο

1.Ένας από τους βασικούς στόχους μιας συνέντευξης είναι να φιλοξενήσει μέσα στις γραμμές της τις αλήθειες κι ένας δεύτερος να διαβαστεί από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Φυσικά μέσω αυτής “διαφημίζεται” και αυτός που την παραχωρεί στο μέσο. Έχετε την ευκαιρία να διαφημίσετε ανοιχτά και ξεκάθαρα αυτό που θα θέλατε και να πείσετε τους αναγνώστες μας για την αλήθεια σας.

Μια συνέντευξη πιστεύω πως στόχο έχει να γνωρίσει τον συνεντευξιαζόμενο σε περισσότερους ανθρώπους.  Να μάθουν, με την προϋπόθεση, πως είναι ειλικρινής σ’ αυτά που δηλώνει τον τρόπο που σκέφτεται, τις ιδεολογικές του ρίζες, τις επιρροές που δέχεται στην διαμόρφωση του έργου του, τις σύγχρονες τάσεις που ασπάζεται.  Αν αυτό θεωρείται διαφήμιση δεν ξέρω, αυτό που όμως ξέρω είναι πως αν οι απαντήσεις μας είναι γνήσιες ακόμη και στις ερωτήσεις που ίσως θεωρούνται παγίδα, ίσως καταφέρουμε να πείσουμε κάποιους εντέλει για το ενδιαφέρον ή όχι της προσωπικότητας μας.     

2. Θα σας προκαλούσα να σκεφτείτε την μέχρι τώρα ζωή σας και να επιλέξετε στην συνέχεια να μας παρουσιάσετε τα ελαττώματα ή τα προτερήματά σας. Ξέρω πως όλοι οι άνθρωποι έχουν και ελαττώματα και προτερήματα. Στην παρούσα στιγμή θα με ενδιέφερε να επιλέξετε μόνο την αυτοσύσταση των προτερημάτων σας ή μόνο την αυτοσύσταση των ελαττωμάτων σας.

Θα ήταν εγωιστικό αν επέλεγα να κάνω μια καταγραφή των προτερημάτων μου.  Και επειδή δεν είμαι καθόλου νάρκισσος, θα προτιμούσα να μιλήσω για τα ελαττώματα μου.  Υπάρχει άραγε άνθρωπος χωρίς ελαττώματα;  Δυσκολεύομαι να πιστέψω το αντίθετο.  Όσον αφορά εμένα και ελαττώματα έχω και αδυναμίες και κάνω μεγάλες προσπάθειες να τα περιορίσω.  Είμαι, ας πούμε, άνθρωπος που εκνευρίζομαι εύκολα όχι γιατί δεν γίνεται πάντα το δικό μου, αλλά γιατί με πληγώνουν πολλά πράγματα σ’ αυτήν την χώρα, με πληγώνει η μαυρίλα των υποτιθέμενων γκράφιτι στους τοίχους και η αδιαφορία και αγένεια αρκετών συμπολιτών μου.  Θυμώνω με την αδικία και την ευτέλεια που επικρατεί στην κοινωνία μας.  Και δεν συγχωρώ εύκολα εκείνους που σκόπιμα συκοφαντούν και με ιδιοτέλεια βάζουν στο στόχαστρο άλλους ανθρώπους.       

3. Δώστε μόνος σας έναν τίτλο από την ψυχή και το μυαλό σας για αυτή την συνέντευξη. Θα ήθελα αυτός ο τίτλος αρχικά να προβληματίσει τον αναγνώστη μας και στην συνέχεια να του δημιουργήσει την επιθυμία να διαβάσει τις απόψεις σας. Εφόσον καταφέρει να την διαβάσει μέχρι το τέλος... να του αφήσει και κάποιον προβληματισμό.

Ουδείς αναμάρτητος!!!

4. Αν δεν απαντήσετε σε κάποια από τις ερωτήσεις, κάτω από την ερώτησή μου θα βάλω μία παύλα. Θεωρώντας αυτονόητο πως όλες οι ερωτήσεις μου θα κινούνται στα πλαίσια της κοσμιότητας και θα έχουν να κάνουν με το μυαλό, την ψυχή και την ιδεολογία σας θεωρώ την αποφυγή μιας απάντησης ως αδυναμία έκφρασης και επικοινωνίας. Ποια είναι η δική σας άποψη περί του θέματος αυτού, αλλά και γενικότερα για την “ελευθερία” αυτού που παραχωρεί την συνέντευξη;

Όταν, όντως, οι ερωτήσεις μια συνέντευξης κινούνται στα πλαίσια της κοσμιότητας, δεν βρίσκω τον λόγο γιατί ο συνεντευξιαζόμενος να αποφύγει να απαντήσει ακόμη και σε ερωτήσεις που πιθανόν τον φέρνουν σε δύσκολη θέση ή σε αμηχανία.  Φυσικά και πιστεύω πως είναι ‘ελεύθερος’ αυτός που παραχωρεί την συνέντευξη να εκφραστεί όπως θέλει, να πει τα πράγματα με το όνομα τους, ίσως και να προκαλέσει ακόμα κάποιους με τα λεγόμενα του.  Ωστόσο, αν οι απαντήσεις του είναι συνάρτηση των πιστεύω του και ειλικρινείς ως προς την ιδεολογία του δεν βρίσκω τον λόγο να αρνηθεί να το κάνει.

      

5. Όταν ρωτάς έναν συγγραφέα να σου αναφέρει κάποιο βιβλίο που του άρεσε μετρημένες είναι οι φορές που δεν απαντά αναμενόμενα. Αναφέρει κάποιο ξένο βιβλίο, αποφεύγει επιμελώς τους έλληνες συγγραφείς και τα βιβλία τους για να μην κακοκαρδίσει κανέναν και σχεδόν πάντα δεν σου λέει γιατί του άρεσε το συγκεκριμένο βιβλίο. Υπάρχει και η άποψη πως οι συγγραφείς μας δε διαβάζουν... Είμαι περίεργος τι θα σκεφτώ όταν θα διαβάζω την δική σας απάντηση.

Το να μην αναφερθώ στο βιβλίο κάποιου σύγχρονου Έλληνα συγγραφέα δεν θα πρέπει να το κάνω για να μην κακοκαρδίσω άλλους ομότεχνους ή αν αναφερθώ σε κάποιον για να προσπορίσω κάποια οφέλη από τυχόν κάποιο καίριο πόστο που εκείνος κατέχει.  Το έχω ξαναπεί και σε άλλη συνέντευξη πως το βιβλίο που μου άλλαξε κυριολεκτικά την ζωή σε προσωπικό και πολιτικό επίπεδο ήταν η ‘Εντολή’ της Διδώς Σωτηρίου.  Αλλά δεν έχω κανένα πρόβλημα να αναφερθώ και σε πιο σύγχρονους συγγραφείς όπως στην Ελένη Πριοβόλου για το βιβλίο της ‘Φωνές στο νερό’ και στον Κώστα Ακρίβο για το βιβλίο του ‘Τελετές Ενηλικίωσης’.  Θα ήταν μακρύς ο κατάλογος αν έπρεπε να αναφέρω εδώ και πολλά άλλα βιβλία που με εντυπωσίασαν, με συγκίνησαν, ή με άγγιξαν.  Αλλά αυτά τα δύο είναι από εκείνα που αποθηκεύονται μέσα σου και δεν τα ξεχνάς εύκολα. 

         

6. Η τέχνη ξεκινάει από το εξώφυλλο ενός βιβλίου ή από το εσωτερικό του; Το εσωτερικό του βιβλίου στην δική σας περίπτωση συμβαδίζει με το εξωτερικό ή βαδίζουν σε εντελώς αντίθετους δρόμους; Ανάμεσα στις απαντήσεις που θα μου δώσετε για αυτή την συνέντευξη θα βάλω και μερικά από τα εξώφυλλα των βιβλίων σας. Ποια έχετε να μου προτείνετε;

Το εξώφυλλο νομίζω πως είναι καθοριστικό για την πορεία ενός βιβλίου.  Είναι εκείνο που θα αιχμαλωτίσει το μάτι του αναγνώστη και θα τον κάνει να το διαλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα άλλων βιβλίων στον πάγκο.  Φυσικά, θα πρέπει, αν όχι να υπονοεί το περιεχόμενο τουλάχιστον να είναι σχετικό με αυτό.  Στην δική μου περίπτωση είχα την τύχη στο τελευταίο μου βιβλίο να επιλεγεί ένα εξώφυλλο που όχι μόνο είναι καλλιτεχνικά άρτιο αλλά και η πεμπτουσία του κειμένου μου.  Το μικρό κορίτσι που απεικονίζεται πίσω από ακανόνιστες γραμμές που σαν κάγκελα φυλακής το εμποδίζουν να κάνει το άλμα προς τα εμπρός που τόσο λαχταράει και που και μόνο με την σκοτισμένη και προβληματισμένη έκφραση του προσώπου του υπονοεί την ανυπόφορη παιδική ηλικία του.  Σχετικά με το  άλλα εξώφυλλα, είναι εκείνο της συλλογής διηγημάτων ‘Σιγανά, σιγανά πατώ τη γη’ που μετά από αλλεπάλληλες εκδόσεις σε άλλου εκδότες, σήμερα κυκλοφορεί από τις  εκδόσεις ‘Έναστρον’.  Η φιγούρα που απεικονίζεται στο εξώφυλλο συμπυκνώνει την μαγεία των κειμένων και είναι υπαινικτική για το αλαφροΐσκιωτο των ηρώων τους.  Ένα άλλο υπαινικτικό εξώφυλλο είναι εκείνο του προηγούμενου μυθιστορήματος μου ‘Φεύγω’.  Το τραπουλόχαρτο της ‘Ντάμας’ που καίγεται συμβολίζει την ηρωίδα μου που παίζει ασυλόγιστα με δυο άντρες ταυτόχρονα και που ακολουθεί την ίδια μοίρα με αυτό.          

7. Η φιλοσοφία κάνει λόγο για την αυτοαναφορικότητα στην τέχνη. Στοιχεία από την προσωπική ζωή, την ιδεολογία, την προσωπική φιλοσοφία του συγγραφέα που περνούν με μιαν άλλη μορφή μέσω της τέχνης του στο ευρύ κοινό. Μπορείτε να μου υποδείξετε κάποια στοιχεία αυτοαναφορικότητας στο έργο σας.

Ξέρετε είναι αναπόφευκτη η αυτοαναφορικότητα στην τέχνη.  Ο συγγραφέας δεν κομίζει στο έργο του έννοιες και γεγονότα παγκόσμιας πρωτοτυπίας.  Είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο διαβάζει τον κόσμο που τον περιβάλει.  Είναι αναπόφευκτο να εμπλέκονται στο έργο του προσωπικές εμπειρίες, ιδεολογικοί αφορισμοί ή ιδεολογικές εμμονές.  Όσον αφορά εμένα όταν ξεκινήσει το ταξίδι της συγγραφής ανασύρονται μνήμες, προσωπικές εμπειρίες, κουβέντες και πράξεις αποθηκεμένες σε μια πορεία ζωής όπου σαν σφουγγάρι απορροφούσα τα πάντα γύρω μου.  Κι έρχεται εκείνη η στιγμή που πρέπει να το σφίξω και να μαζέψω τους θησαυρούς που κρύβονται μέσα του.

          

8. Οι ερωτήσεις οφείλουν να ψάχνουν το γιατί και το πως. Δε θεωρώ έξυπνες τις απαντήσεις που ξεφεύγουν με νηπιακά τεχνάσματα από την ουσία και δεν απαντούν στο ερώτημα. Έχοντας στον νου μου την ειδοποιό διαφορά... θα ήθελα λοιπόν να μου πείτε γιατί να επιλέξω να διαβάσω και τα δικά σας βιβλία ανάμεσα στα τόσα άλλα βιβλία που κυκλοφορούν σε βιβλιοπωλεία και διαδίκτυο.

Ο μόνος λόγος που μπορώ να φανταστώ για κάποιον που χωρίς να ξέρει τίποτε για το έργο μου, θα επιλέξει ένα από τα βιβλία μου, είναι γιατί κάτι θα του έκανε ‘κλικ’. Αν δεν του κάνει  ‘κλικ’ καλύτερα να διαλέξει ένα άλλο βιβλίο.

9. Κανένας άνθρωπος της τέχνης δεν πιστεύει πως έχει καβαλήσει το καλάμι. Το καλάμι το καβαλάς είτε επειδή πιστεύεις πως γράφεις καλά, είτε επειδή πουλάς πολύ, είτε επειδή ακούς καλά λόγια από τους άλλους. Θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλα πολλά. Αν διαθέτετε αυτογνωσία, μέτρο και σεμνότητα τότε μιλήστε μου για αυτά. Αν πάλι τυχαίνει να διαθέτετε και τα αντίθετά τους... με το ίδιο ενδιαφέρον θα ακούσω την απάντησή σας.

Τα ιπτάμενα καλάμια όπως και τα σκουπόξυλα είναι αποκλειστικό όχημα των μαγισσών.  Αν επιχειρήσουν να το καβαλήσουν και κάποιοι άλλοι όπου και αν ανήκουν είναι κάτι πάρα πάνω από σίγουρο ότι αργά ή γρήγορα θα γκρεμοτσακιστούν.  Το ταξίδι του αιθεροβάμονα και το υπερφίαλου στα ύψη κρατάει λίγο και η πτώση από τα ψηλά στα χαμηλά είναι τραυματική.  Όταν είσαι καλός σε κάποιο είδος η αναγνώριση νομοτελειακά θα έρθει και θα είναι για να μείνει.  Οι κολακείες πολύ εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε μομφές και ανυποληψία.  Η αξία ενός κειμένου δεν είναι η υπερφίαλη πίστη στο αναπόδεικτη αξία του ή στις μεγάλες πωλήσεις που πραγματοποιεί.  Είναι στο ίδιο το κείμενο αν θα αντέξει στον χρόνο και αν θα πείσει τους αναγνώστες του πως δεν έχασαν τον χρόνο τους διαβάζοντας το.            

10. Ο συγγραφέας είναι ένας πνευματικός άνθρωπος της εποχής του. Ποιος λοιπόν θα έπρεπε να είναι ο ρόλος ενός συγγραφέα στα σημερινά δίσεκτα χρόνια που ταλανίζουν την πατρίδα μας; Εσείς τι ακριβώς κάνετε για να δικαιολογήσετε στον εαυτό σας και στους γύρω τον “τίτλο” σας;

Ο συγγραφέας είναι σίγουρα ένας πνευματικός άνθρωπος της εποχής του όπως πολύ σωστά λέτε.  Αλλά κατά την γνώμη μου δεν είναι και δεν πρέπει να είναι εκείνος που θα διαμορφώνει την κοινή γνώμη.  Απλά μέσα από το έργο του ή τις θέσεις του γενικότερα σε καίρια θέματα μπορεί να δίνει ερμηνείες που να εξηγούν το γιατί υποστηρίζει ή απορρίπτει αποφάσεις σε πολιτικό ή κοινωνικό επίπεδο.  Εγώ προσωπικά δεν θεωρώ  ‘τίτλο’ την ιδιότητα του συγγραφέα.  Και επειδή είμαι φύση και θέση αισιόδοξο άτομο πιστεύω πως η ιστορία η ίδια μας διδάσκει πως οι σκοτεινές περίοδοι της ανθρωπότητας έρχονται και παρέρχονται με ασυνήθιστη συχνότητα και ολέθρια αποτελέσματα αλλά και πως ανάμεσα τους υπάρχουν μεγάλα διαστήματα φωτός, αισιοδοξίας και ευμάρειας.          

11. Κατά την εκτίμησή μου λογοτεχνία δίχως “έρωτα” και “θάνατο” δεν μπορεί να υπάρξει. Ανεξάρτητα με το αν ενστερνίζεστε ή βρίσκεστε απέναντι στην παραπάνω άποψη θα ήθελα να μάθω πως διαχειρίζεστε εσείς στην γραφή αλλά και στην ζωή σας τις έννοιες του έρωτα και του θανάτου;

Ο έρωτας είναι η κινητήρια δύναμη στις ζωές των απλών ανθρώπων και είναι αυτός που τους οδηγεί στην διεκδίκηση ενός καλύτερου αύριο.  Είναι αγαπημένο θέμα της λογοτεχνίας αλλά ο τρόπος έκφρασης του διαφοροποιείται από την ικανότητα ή όχι του συγγραφέα να το διαχειριστεί με τέτοιον τρόπο ώστε να κάνει κοινωνό του και τον αναγνώστη του.   Ο θάνατος επίσης είναι κυρίαρχος στην ζωή μας και κατ’ επέκταση και στην λογοτεχνία, μυστηριακός, θελκτικός και απωθητικός την ίδια στιγμή.  Το αν θα μας επισκεφτεί ο έρωτας και πόσες φορές μένει να αποδειχτεί στην ζωή μας, το ότι θα μας επισκεφτεί ο θάνατος είναι το μόνο σίγουρο, μένει να αποδειχτεί το πότε.    

12. Μέσα από αυτή την συνέντευξη θα ήθελα να δώσω στους αναγνώστες μας την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα την συγγραφική σας τέχνη. Δώστε μας ένα δείγμα πέντε έως δέκα σειρών από κάποιο έργο σας.

Είναι ένα δείγμα γραφής από το ‘Φεύγω’  Γυρνώ σ’ ένα σπίτι βουβό, σκοτεινό, δεν ανοίγω κανένα φως, ανοίγω μόνο τα παράθυρα, να κυνηγήσουν οι αντανακλάσεις από τα φώτα του δρόμου τις σκιές στους τοίχους, να θρυμματίσουν τις σιωπές οι φωνές των περαστικών, να μπει καλόδεχτο το τώρα για να διώξει το απειλητικό χτες.  

13. Τι σας έκανε να διαλέξετε το παραπάνω;

Το ‘Φεύγω’ είναι ένα μυθιστόρημα που υπήρξε για μένα αφορμή βαθιάς ενδοσκόπησης.  Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι μέρος ενός από τους πολλούς μονολόγους του που χαρακτηρίζει την ανάγκη της ηρωίδας να διαφεντεύει η ίδια την ζωή της. 

14. Θα ήθελα να μας μιλήσετε για τα όνειρα και τα οράματά σας που δεν είδαν ακόμα το φως του ήλιου, δηλαδή για εκείνα τα κομμάτια της ψυχής σας που έμειναν μέχρι σήμερα κλεισμένα στα συρτάρια της εσωτερικότητας παρόλο που θα ήθελαν πολύ να περπατήσουν την ύπαρξή τους στον παρόντα χρόνο.

Δεν έχω οράματα, μόνο όνειρα που συνωστίζονται να βγουν στο φως, να αφήσουν πίσω τους το ατελέσφορο σκοτάδι της εσωστρέφειας και να διεκδικήσουν την πραγμάτωση τους, σε χρόνο παρόντα και γιατί όχι μέλλοντα.        

15. Στην ερώτησή μου για το τι είναι τέχνη οι περισσότεροι μου λένε πως είναι ένα μεγάλο θέμα και πως θέλει χρόνο μια τέτοια συζήτηση. Έχετε όλο τον χρόνο να σκεφτείτε και να μου δώσετε τον δικό σας “ορισμό” για την τέχνη.

Θυμάμαι ένα τραγούδι… Το «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη» Εκεί, λοιπόν, ακούμε πως «Ποτέ ποτέ κανένα στόμα, δεν το `βρε και δεν το `πε ακόμα»

16. Υπήρξατε “αιρετικός” στην τέχνη και στη ζωή ή για να μπορέσετε να προχωρήσετε συμβιβαστήκατε με το σύστημα αξιών, τις σκληρές απαιτήσεις και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής σας;

Οι φίλοι που με ξέρουν καλά- με ξέρουν άραγε;- μου λένε πως κατά βάθος είμαι αναρχικό άτομο, άλλοι πως είμαι ροκ, εγώ ξέρω καλά πως είμαι ‘‘αιρετικός’’ χαρακτήρας πρωτίστως στην ζωή μου και κατ’ επέκταση και στην τέχνη μου.  Δεν συμβιβάζομαι εύκολα και ποτέ σε θέματα που θεωρώ αδιαπραγμάτευτα.  Υπερασπίζομαι τα πιστεύω μου με πάθος ακόμα και όταν έρχονται σε πλήρη σύγκρουση και αμφισβήτηση με τα πιστεύω των άλλων.

17. Σήμερα δεν υπάρχουν μόνο πολλοί εκδοτικοί οίκοι και συγγραφείς, αλλά και πολλοί κριτικοί. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι συγγραφείς που γράφουν σε περιοδικά – ηλεκτρονικά και μη – κριτικές για το έργο των ομοτέχνων τους. Κατά πόσο ο μέσος αναγνώστης είναι σε θέση να διαχωρίσει την βιβλιοκριτική του ανθρώπου που κουβαλά σπουδές, γνώση και εμπειρία στις πλάτες του από εκείνη την γνώμη που προβάλλει την θετική ή αρνητική ενός έργου με μοναδικό ίσως σκοπό να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του συμφέροντα και να διατηρήσει τις δημόσιες σχέσεις του στο βάθρο του προσκηνίου;

Τα κριτικά κείμενα όταν είναι εμπεριστατωμένα και με γνώση του αντικειμένου το οποίο καλούνται να αναλύσουν ακόμη και τα αρνητικά θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτα και αρκούντως βοηθητικά για τον μέσο αναγνώστη.  Όταν όμως είναι σαφές ότι εξυπηρετούν προσωπικά συμφέρονται και δημόσιες σχέσεις από μόνα τους αποδυναμώνονται και αποδυναμώνουν και το ίδιο το κείμενο που προσπαθούν να αναλύσουν.  Ο αναγνώστης για να αποφύγει τις παγίδες που επιμελώς μπορεί να κρύβονται σε μια κριτική αρνητική ή θετική, κατά το δοκούν, θα πρέπει να εκπαιδευτεί ο ίδιος για να ξεχωρίζει την ήρα από το σιτάρι και να κάνει σωστές επιλογές.      

18. Ευτυχισμένες και δυστυχισμένες ώρες του παρελθόντος έρχονται στην σκέψη σας σε μια στιγμή προσωπικού απολογισμού. Η ευτυχία και η δυστυχία κουμπώνουν την ύπαρξή τους με την επιτυχία και την αποτυχία; Πως διαχειρίζεστε στον παρόντα χρόνο την χαρά και την λύπη του χθες;

Μετουσιώνοντας τες σε τέχνη. 

19. Λένε πως η γραφή είναι μια εσωτερική ανάγκη του συγγραφέα. Τα τμήματα δημιουργικής γραφής βοηθούν αυτή την ανάγκη να βγει προς τα έξω με τρόπο που να διαμορφώσει σταδιακά την μοναδικότητά της ή της δίνουν μια μορφή – φόρμα πάνω στην οποία το υποκείμενο θα στηρίξει την ασαφή ύπαρξή της καινούργιας γνώσης και θα προχωρήσει;

Η προσωπική μου γνώμη είναι πως τα τμήματα δημιουργικής γραφής όταν καθοδηγούνται από έμπειρους δασκάλους μπορούν να βελτιώσουν τον έκφραση και τον τρόπο που σκέφτεται κάποιος που θέλει να γράψει, αλλά αυτός που θα ξεχωρίσει και που θα διεκδικήσει τον ‘τίτλο’ του συγγραφέα είναι εκείνος που έχει μέσα του τον σπόρο του γνήσιου ταλέντου, αυτός ναι θα ωφεληθεί και θα παράξει έργο.

20. Το “είναι” και το “φαίνεσθαι” ενός πετυχημένου συγγραφέα μπορεί να μπει στα καλούπια του κονφορμισμού και να δημιουργήσει; Στην λέξη πετυχημένος θα ήθελα να δώσω την έννοια του πετυχημένου δημιουργού που είναι αποδεκτός από το συνάφι και τους αναγνώστες του.

Και εγώ να προσθέσω πως είναι αποδεχτός και από τον ίδιο…

21. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και να κλείσουμε την κουβέντα μας με κάτι δικό σας. Κάτι που θα βγαίνει από τη ψυχή σας και θα θέλατε να το μοιραστείτε με τους νέους ανθρώπους αυτής της χώρας... αλλά κι με εμάς τους λιγότερο νέους

Να μην το βάζουν κάτω.  Να παλεύουν με όλες τους τις δυνάμεις για την πραγμάτωση των ονείρων τους.  Να ζουν μέσα από τα δικά τους θέλω, τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, και να μην υποχωρούν εύκολα στα διάφορα στερεότυπα που προσπαθούν να μας καλουπώσουν στις ψευδεπίγραφες αξίες… του πολιτικού λόγου, της θεοποίησης του χρήματος και της κοινωνικής ανισότητας.

  http://www.kulturosupa.gr/index.php/interviews/kostia-kontoleon-tasos-aggelidis-gkentzos-15176/#.V59457iLTIW 

Συνέντευξη στο Ολύμπιο Βήμα (συζητώ με τον Βασίλη Μόσχη)

Εν τέλει, κα Κοντολέων, ζούμε μέσα από τις ζωές των άλλων; Δύσκολο να ξεφύγουμε; 

Με ρωτάτε αν ζούμε εντέλει μέσα από τις ζωές των άλλων, και πόσο δύσκολο είναι να ξεφύγουμε από αυτό.  Δυστυχώς εμείς οι ίδιοι είμαστε που ολισθαίνουμε όλο και πιο συχνά σε καταστάσεις που μας κρατούν δέσμιους σε αναχρονιστικές ιδεοληψίες, οικογενειακές αγκυλώσεις, κοινωνικούς αποκλεισμούς και προκαταλήψεις.  Με αποτέλεσμα να μπλεκόμαστε σ’ ένα αξεδιάλυτο κουβάρι συμβιβασμών και προσωπικών υποχωρήσεων που μας κρατούν δέσμιους δια βίου στα θέλω των άλλων και στις δικές τους ζωές.  Δεν λέω πως είναι εύκολο να ξεφύγει κανείς από αυτήν την μέγγενη, αλλά σίγουρα δεν είναι και ακατόρθωτο.  Είμαστε εμείς που θα πρέπει να πάρουμε την απόφαση όσο δύσκολη και αν είναι να ‘ζήσουμε μέσα από την δικιά μας ζωή’, γιατί αυτή είναι η μόνη που έχουμε και δεν πρέπει να την σπαταλήσουμε αφήνοντας την να μαραθεί έρμαιο στις ζωές των άλλων.’          

2.       Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο.

        

       

Είναι η πορεία τεσσάρων γυναικών στο διάβα του εικοστού αιώνα.  Ουσιαστικά μια καταγραφή των αλλεπάλληλων αλλαγών που συντελέστηκαν μέσα σ’ αυτά τα εκατό χρόνια.  Αλλαγών σε κοινωνίες που βρίσκονταν σε πλήρη σύγχυση πνευματική αλλά και ηθική.  Προσπάθησα μέσα από αυτήν την οπτική θέασης του αιώνα να στήσω τα πρόσωπα του βιβλίου μου που βίωσαν συνταρακτικά γεγονότα, δυο παγκόσμιους πολέμους, έναν εμφύλιο, μια χούντα, και μικρότερες αναφλέξεις σε διάφορα μέρη της γης, και να διερευνήσω το πόσο αυτά επηρέασαν αρνητικά ή θετικά την ζωή τους κι ας μη ήταν αυτές που δημιούργησαν τα ιστορικά γεγονότα αλλά τα έζησαν οδυνηρά στο πετσί τους.  Οι τέσσερεις ηρωίδες μου, μάνα, κόρες και εγγονή, θύτες και θύματα ταυτόχρονα, θα βιώσουν την διάψευση των ονείρων τους και όσων θεωρούσαν δεδομένων σε μια κοινωνία που άλλαζε με καταλυτικούς ρυθμούς.  Θα προσπαθήσουν, ωστόσο, να σταθούν στα πόδια τους, να παλέψουν με νύχια και με δόντια για να κερδίσουν αυτά που έχασαν, να χτίσουν ένα καλύτερο αύριο γι’ αυτές και για τις οικογένειες τους, να κονταροχτυπηθούν με την μοίρα τους και να την ακυρώσουν.

  

3.       Οι ηρωίδες σας, τέσσερις γυναίκες, παλεύουν με τους εαυτούς τους, αναμεταξύ  τους, αγωνίζονται συνεχώς, όπως συμβαίνει και στη ζωή. Οι άντρες ήρωες σας συμπορεύονται με τις ηρωίδες.  Είναι ένα μυθιστόρημα μόνο για αναγνώστριες; Οι αναγνώστες θα βρουν ενδιαφέρον το μυθιστόρημά σας;

Οι ηρωίδες μου, αυτές οι τέσσερεις γυναίκες της ίδιας οικογένειας, βρίσκονται σε έναν αέναο χορό επικράτησης της μιας πάνω στις άλλες.  Η ανάγκη τους αυτή θα τις οδηγήσει σε θανάσιμο εναγκαλισμό και σε μόνιμη σύγχυση, θα ζουν σε μια εικονική πραγματικότητα, από την οποία δύσκολα θα μπορέσουν να ξεφύγουν. Θα φτάσουν πολλές φορές στα όρια τους και κάποτε θα τα ξεπεράσουν καθώς η μοίρα ιδιαίτερα σκληρή απέναντι τους θα δράσει καταλυτικά στις ζωές τους μπλέκοντας τες αξεδιάλυτα.  Από την άλλη οι άντρες ήρωες μου είναι κομβικοί στις ζωές των γυναικών.  Σχεδόν συμπρωταγωνιστούν μαζί τους επηρεάζοντας τες θετικά ή αρνητικά με τις επιλογές τους.  Κάποιοι είναι άντρες δυνάστες, βίαιοι και αλλοπρόσαλλοι, κάποιοι άλλοι άξιοι συμπαραστάτες και αρωγοί στα προβλήματα τους.  Δεν απευθύνομαι σε ένα γυναικείο κοινό, απευθύνομαι στον κάθε αναγνώστη ανεξαρτήτως φίλου, που τα πάθη των ηρώων μου μπορούν να τους αγγίξουν, να τους συγκινήσουν, να τους προβληματίσουν, να τους γίνουν οικείοι σαν άνθρωποι της διπλανής πόρτας.

   

4.       Από το βιβλίο σας αλίευσα μια πρόταση. “Ένας κόσμος που ζει και κινείται μέσα στο ψέμα και στην υποκρισία μιας αμφιλεγόμενης ηθικής.” Πόση αλήθεια! Μπορούμε, όμως, να αλλάξουμε τον κόσμο μας;  Ή μήπως δε θέλουμε;

Χαίρομαι που σας τράβηξε το ενδιαφέρον η συγκεκριμένη πρόταση.  Είναι κάτι που το πιστεύω ακράδαντα και το θεωρώ ανασταλτικό παράγοντα για την ολοκλήρωση μας ως πολίτες αλλά κυρίως ως ανθρώπους.  Φυσικά και μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο μας, να τον κάνουμε πιο φιλικό, πιο ανθρώπινο, πιο δίκαιο.  Είναι καθήκον μας να το κάνουμε αν δεν θέλουμε να ζούμε εσαεί αποκλεισμένοι σε ψευδεπίγραφες δήθεν αξίες που μόνο σε αδιέξοδα μπορούν να μας οδηγήσουν.

Δυσκολεύομαι να πιστέψω πως υπάρχουν άνθρωποι που δεν θέλουν να ζήσουν σε έναν καλύτερο κόσμο, ωστόσο, σίγουρα υπάρχουν και είναι για μένα οι παραπλανημένοι πλάνητες του κόσμου τούτου.

  

5.       Τι προτείνετε με τα βιβλία σας ως προς την θεματολογία; Είναι ο έρωτας που κυριαρχεί στη λογοτεχνία;

Προσπαθώ να μην επαναλαμβάνομαι στα θέματα των βιβλίων μου.  Φυσικά ο έρωτας είναι κυρίαρχος στην ζωή των ανθρώπων με όλα τα καλά και τα κακά που κουβαλάει, αλλά η ζωή μας δεν είναι μόνο έρωτας ή τουλάχιστον μόνον αυτός.  Υπάρχουν τόσα άλλα και αρκούντως σημαντικότερα θέματα που μπορούν να ενεργοποιήσουν την πέννα ενός συγγραφέα.  Η ζωή μας είναι τόσο περίπλοκη, τόσο απίθανα ανατρεπτική, τόσο απρόβλεπτη που μας προσκαλεί να την αποτυπώσουμε στις δικές μας ιστορίες που είναι λίγο πολύ ιστορίες όλων μας. 

6.Συμφωνείτε ότι η κρίση ωφέλησε τη λογοτεχνία; Θέλω να πω πιστεύετε ότι αυξήθηκαν οι αναγνώστες αποζητώντας μια λύτρωση από την καθημερινότητά τους;

Δεν ξέρω αν η κρίση ωφέλησε την λογοτεχνία, αν αυξήθηκαν οι αναγνώστες.  Αν τα διαβάσματα τους, τους λυτρώνουν από την δύσκολη καθημερινότητα τους.  Αυτό που πραγματικά πιστεύω είναι πως ο σκοπός ενός βιβλίου δεν είναι να σε κάνει να ξεχαστείς από τα προβλήματα σου, αλλά να σε ενεργοποιήσει σε τέτοιο βαθμό ώστε να βρεις μέσα από τις σελίδες του τις λύσεις σε όσα σε απασχολούν, να σε κάνει να σκεφτείς, να προβληματιστείς και να βγεις πιο σοφός όταν πια θα έχεις φτάσει στην τελευταία σελίδα του.

7.       Είστε μια οικογένεια άκρως λογοτεχνική! Είναι τελικά η σπίθα που υποβόσκει μέχρι να  βρει την κατάλληλη ευκαιρία  να θεριέψει, το περιβάλλον μιας πλούσιας βιβλιοθήκης ή και τα δυο;

Σίγουρα μια πλούσια βιβλιοθήκη είναι καλό εργαλείο στα χέρια ενός συγγραφέα αλλά και στα χέρια ενός απλού αναγνώστη.  Το αν η σπίθα που υποβόσκει θα βρει την κατάλληλη ευκαιρία να θεριέψει δεν είναι αποτέλεσμα των πόσων βιβλίων έχεις διαβάσει, αλλά αν υπάρχει μέσα μας αυτό το θείο δώρο που λέγεται ταλέντο.  Όλες οι βιβλιοθήκες του κόσμου δεν πρόκειται να σε βοηθήσουν αν δεν υπάρχει αυτή η σπίθα που αναφέρατε, για να γίνει η μεγάλη ανάφλεξη.

8.        Έχετε ένα πλούσιο μεταφραστικό παρελθόν. Έχετε μεταφράσει δεκάδες βιβλία. Η μετάφραση είναι το ίδιο επώδυνη όσο και η συγγραφή;  Πόσο δύσκολη είναι η μετάφραση ενός λογοτεχνικού έργου; Ο μεταφραστής λειτουργεί σαν ένας άλλος συγγραφέας; Πόσο ακολουθεί το πνεύμα του συγγραφέα; Εν τέλει ο μεταφραστής δίνει το δικό του στίγμα; 

Έχω μεταφράσει πάνω από εκατό βιβλία σημαντικών συγγραφέων και μπορώ σήμερα με σιγουριά να πω πως η μετάφραση είναι πολύ πιο επώδυνη από την συγγραφή.  Στο δικό σου λογοτεχνικό έργο μπορείς να φέρεις τον κόσμο πάνω κάτω.  Να ακολουθήσεις το δικό σου ύφος, να υποστηρίξεις τις δικές σου απόψεις με πάθος.  Ακόμη και να αποτύχεις.  Όταν μεταφράζεις, ωστόσο, το συγγραφικό έργο κάποιου άλλου δεν μπορείς να κάνεις του κεφαλιού σου.  Δεν μπορείς να το αντιμετωπίσεις σαν δικό σου έργο, να ξεχάσεις πως είναι αλλουνού και να μην το σεβαστείς.  Φυσικά και είναι φοβερά δύσκολη και υπεύθυνη δουλειά η μετάφραση.  Εγώ είμαι οπαδός των ωραίων άπιστων μεταφράσεων, δηλαδή ενάντια στις κατά λέξη μεταφράσεις.  Το κείμενο πρέπει να ρέει και ο αναγνώστης να μην σκοντάφτει πουθενά.  Τότε και μόνο τότε ο μεταφραστής θα έχει πετύχει τον στόχο του.

9.       Όταν μεταφράζετε ξεχνάτε την συγγραφέα Κώστια Κοντολέων; Και όταν γράφετε δικά σας κείμενα, οι συγγραφείς που έχετε μεταφράσει πόσο σας επηρεάζουν;

Ξέρετε, με τον συγγραφέα που είναι παράλληλα και μεταφραστής συμβαίνει κάτι μοναδικό, οι δυο ιδιότητες του αλληλοεπιδρούν η μια στην άλλη με τόσο ιδανικό τρόπο που το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι μαγικό.  Πως μπορώ να ξεχάσω την συγγραφέα Κώστια Κοντολέων όταν μεταφράζω αφού είναι ο άλλος μου εαυτός.  Αλλά πρέπει να ομολογήσω πως οι συγγραφείς που διαβάζουμε μας ανοίγουν καινούργιους ορίζοντες, μας δείχνουν τις τάσεις που επικρατούν στις δικές τους χώρες, και μπορούν ενίοτε να μας αλλάξουν εντελώς την οπτική που βλέπουμε τα πράγματα.  

10.   Είναι δυνατόν ένας συγγραφέας από εμπειρίες του να γράφει ή η φαντασία του είναι τόσο ανεξάντλητη; Είναι η ματιά του συγγραφέα που παγιδεύει την πραγματικότητα και την μεταλλάσσει σε μυθοπλασία; Τι νιώθετε εσείς;

Είναι αναπόφευκτο να εμπλέκονται οι εμπειρίες μας σ’ αυτά που γράφουμε, αλλά και μια φαντασία οργιώδης μπορεί να μας δώσει πατήματα για να προχωρήσουμε πιο πέρα.   Εγώ από πολύ μικρό παιδί παρατηρούσα τον κόσμο γύρω μου με εμμονή, έβλεπα πράγματα που δεν έβλεπαν οι άλλοι, και σαν σφουγγάρι μάζευα όλα αυτά τα ερεθίσματα μέχρι που να μην χωράνε άλλα.  Κι ύστερα το έσφιγγα και μάζευα όλα αυτά που κάποια στιγμή θα μετουσιώνονταν σε πρόσωπα και καταστάσεις.  Κατέγραφα συστηματικά τους ανθρώπους της γειτονιάς μου, τις συνήθειες τους, τις ιστορίες που κουβαλούσαν και γέμιζα την φαρέτρα μου για την επόμενη μάχη μου με τους συγγραφικούς δαίμονες μου. 

11.   Οι πρωταγωνίστριες του βιβλίου σας είναι γυναίκες. Παίρνοντας αυτό σαν αφορμή, πιστεύετε ότι υπάρχει γυναικεία λογοτεχνία; Τι είναι γυναικεία λογοτεχνία για σας; Εάν οι πρωταγωνιστές είναι γυναίκες, όπως στο βιβλίο σας; Εάν ο συγγραφέας είναι γυναίκα; Είναι ο διαφορετικός ο τρόπος γραφής; Είναι η διαφορετική ματιά του φύλου; Μα, πως μπορεί να υφίσταται κάτι τέτοιο; Ο συγγραφέας καλείται να “υποδυθεί” και να σκηνοθετήσει πολλούς ρόλους για να χτίσει την ιστορία του. Εν τέλει τι είναι αυτό που λογίζεται; Είναι βιβλία που μπορεί να διαβάζουν μόνο αναγνώστριες; Και σε αυτή την περίπτωση πάλι οι αναγνώστες δεν έχουν να ανακαλύψουν κάτι;

Είμαι ενάντια σε κάθε είδους ετικέτες, και κυρίως στον διαχωρισμό της γραφής σε γυναικεία ή αντρική.  Ένα καλογραμμένο κείμενο μπορεί να συγκινήσει και να ενεργοποιήσει ανεξαρτήτως φύλου τον κάθε αναγνώστη.  Μπορεί στο μυθιστόρημα μου να είναι γυναίκες οι βασικές ηρωίδες μου, αλλά συμβιώνουν ισοδύναμα με τους άντρες ήρωες μου, που είναι αναγκαίοι και σημαντικοί στις ζωές τους και στις διαπροσωπικές σχέσεις τους.  Πιστεύω ακράδαντα πως η ευαισθησία δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των γυναικών, ούτε η σκληρότητα και η βία προνόμιο μόνον των αντρών.  Ενυπάρχουν και στα δυο φύλα, ίσως απλά να εκφράζονται με διαφορετικούς τρόπους.  Ο ταλαντούχος συγγραφέας μπορεί να μπει στην ψυχοσύνθεση των ηρώων του ανεξαρτήτως φύλου, μπορεί κάλλιστα να αναλύσει την προσωπικότητα ανδρών και γυναικών και να ενδυθεί τους αλλότριους χαρακτήρες τους με απόλυτα πειστικό τρόπο. Είμαι κατά της τυποποίησης των βιβλίων σε ηλικιακές, μορφωτικές, και ταξικές κατηγορίες αναγνωστών.   Τα βιβλία πρέπει να είναι ένα ανοικτό παράθυρο στον κόσμο για όλους μας.        

Σας ευχαριστώ πολύ για αυτή μας τη συζήτηση.

Κι εγώ σας ευχαριστώ και σας οφείλω μια μεγάλη συγνώμη για την τόση καθυστέρηση μου να σας απαντήσω, μέσα στον πανζουρλισμό εκείνων των ημερών με τα ταξίδια και τις εκδηλώσεις είχα μείνει με την εντύπωση πως το είχα κάνει, κι όμως φάνηκα ασυνεπής γι’ αυτό θέλω να επανορθώσω έστω και καθυστερημένα. 

Πρώ

τες δημοσιεύσεις:

http://vassilismoschis.blogspot.gr/2016/06/blog-post.html

και

http://olympiobima.gr/mia-synantisi-me-ti-syggrafea-kostia-kontoleon

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος στο diastixo.gr

http://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/5541-mesa-apo-tis-zwes-twn-allwn

«Μέσα από τις ζωές των άλλων» Κώστια Κοντολέων

Ψυχογιός, 2016

Του Ανδρέα Καρακίτσιου – Καθηγητής ΤΕΠΑΕ, ΑΠΘ

«…Πάντα με τρομάζουν τα μυθιστορήματα από γυναίκες… ο ποιητής είπε πως είναι το μισό του ουρανού …»

Σχεδόν όλες οι αναγνώσεις του μυθιστορήματος της Κώστιας Κοντολέων «Μέσα από τις ζωές των άλλων» συγκλίνουν στην ανάδειξη και ανάδυση των κεντρικών γυναικείων χαρακτήρων και των μέγιστων ιστορικών σταθμών της νεότερης ιστορίας μας: Β’ παγκόσμιος πόλεμος,  Αλβανικό Έπος-Κατοχή-Εμφύλιος και ύστερα Χούντα, Πολυτεχνείο, Μεταπολίτευση. Αυτό προσφέρει την πολυτέλεια στον αναγνώστη να διαμορφώσει μια ειδική σχέση με το περιεχόμενό του μυθιστορήματος, το θέμα του, την ανάπτυξή του, τις οπτικές γωνίες θέασης και αναπαράστασης των γεγονότων και επεισοδίων, εντέλει με τη συνολικότερη μυθοπλασία/ιστορία του και παράλληλα να νοηματοδοτήσει με τον δικό του τρόπο τις περιπέτειες και ανησυχίες των ηρώων. Κι αυτό γιατί η μυθιστορηματική μυθοπλασία προσλαμβάνεται σε μια πρώτη ανάγνωση ως γνωστικό υλικό, ως οργανωμένη και συστηματοποιημένη γνώση  σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, αλλά ταυτόχρονα και ως κάτι πιο διαφορετικό, και πιο υποκειμενικό/προσωπικό, εφόσον προκαλεί και σηματοδοτεί παράλληλες σκέψεις και ατομικά νοήματα, καθώς η μυθοπλασία συσχετίζεται με τις μνήμες, τις ατομικές εμπειρίες και τα προσωπικά βιώματα του εκάστοτε αναγνώστη.

Η Λογοτεχνία αγκαλιάζει και καταγράφει με τεράστια δεκτικότητα και ευαισθησία το κοινωνικό γίγνεσθαι, την πορεία του ανθρώπου στον χρόνο, δηλαδή, την ιστορία του. Δεν είναι όμως δημοσιογραφία να καταγράψει τα γεγονότα, ούτε Ιστορία. Η Λογοτεχνία αφορά κυρίως το αόρατο, το άφατο πίσω από το γεγονός, δίνει μεγαλύτερη σημασία στη σιωπή, σ' αυτά που δεν λέγονται και εκφράζονται μέσω της μυθοπλασίας, των συμβολισμών, της μεταφοράς. Ιστορία και δημοσιογραφία έχουν να κάνουν με τα πραγματικά γεγονότα, με την πραγματικότητα,  η Λογοτεχνία έχει να κάνει με την αλήθεια  ή με αυτό που φαίνεται σαν αλήθεια, το αληθοφανές έναντι του πραγματικού, το γεγονός έναντι του πιθανόν να συμβεί. Ενίοτε, μάλιστα, θα λέγαμε ότι έχει να κάνει με τη δική της αλήθεια.

Αυτή η κοινώς αποδεκτή λειτουργία της πρόσληψης του λογοτεχνικού έργου υποχρεώνει τον αναγνώστη να προσλαμβάνει το μυθιστόρημα της Κώστιας ως ένα πολύ φιλόδοξο και ευρύχωρο μυθιστόρημα με ηρωίδες τριών γενεών, ως ένα διαγενεακό οικογενειακό μυθιστόρημα και ως ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης,  εάν η ανάγνωση επικεντρωθεί στο χαρακτήρα της νεαρότερης ηρωίδας, της Πέτρας. Μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί και ως ένας μικρός οδικός χάρτης της πορείας κάποιων ανθρώπων που επιβίωσαν μέσα σε αντίξοες συνθήκες, και ανάμεσά τους αναγνωρίζονται ολοκληρωμένα ή αποσπασματικά και οι δικοί μας άνθρωποι με τις δικές τους περιπέτειες, τις δικές τους μικρές και μεγάλες νίκες και πικρές ήττες. Πέρα από αυτά το μυθιστόρημα δεν παύει να είναι μια μίνι χαρτογράφηση του προηγούμενου αιώνα που  εκκινεί από τον μεσοπόλεμο, διαπερνά τον μεγάλο πόλεμο, την Κατοχή, τον εμφύλιο, που αγγίζει την Μεταπολίτευση αλλά κουβαλάει σαν σπέρμα ηδονικό τη σημερινή κρίση των πάντων με το μεγάλο δράκο…την υποταγή στην αδυσώπητη μοίρα, στην τύχη, στο πεπρωμένο…

Αδυσώπητα ερωτήματα έρχονται και επανέρχονται. Είναι οι ατομικές καταστάσεις που διαμορφώνουν τους ανθρώπους, είναι ο χαρακτήρας τους και οι συναισθηματικές τους ισορροπίες.. . είναι η τύχη, είναι η μοίρα;

Η ίδια ομολογεί: «…Ήθελα να μιλήσω για όλους αυτούς που προσπαθούσαν να επιβιώσουν κάτω από αντίξοες συνθήκες, σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, με την ελπίδα ενός καλύτερου αύριο…

Εκείνο που πρώτα-πρώτα χρωματίζει το μυθιστόρημα και αξίζει να τονιστεί είναι η χρήση της γλώσσας, μια γλώσσα που αποδεσμεύει τα νοήματα και τις σημασίες των λέξεων από το περίτεχνο, το εντυπωσιακό  και πολυσύνθετο ύφος. Αντιθέτως η γλώσσα της οδηγεί τον αναγνώστη σε μονοπάτια ακρίβειας και λιτότητας. Είναι μια γλώσσα που αποφεύγει την πληθωρικότητα εκφράσεων και μονοπωλεί το ουσιαστικό έναντι του επιθέτου. Πίσω από αυτές τις γλωσσικές επιλογές φανερώνεται αδρομερώς η προηγούμενη μαθητεία τη συγγραφέως στο χώρο της γραφής κειμένων βραχείας φόρμας όπου το βλέμμα της επιλέγει μια ειδική τεχνική αφήγησης με επικεντρωμένη την οπτική γωνία θέασης στο κύριο και ουσιαστικό επεισόδιο, χωρίς βερμπαλισμούς και αργοπορίες, έτσι ώστε να στρέφεται άμεσα στα γεγονότα που ρυθμίζουν τις ζωές των ηρώων και δεν επιτρέπει στο κείμενο ούτε να πλατειάζει ούτε να μετατρέπεται σε φτηνό μελό και επιφανειακή συναισθηματολογία. Έτσι επιλέγει  λιτές και συμπυκνωμένες εκφράσεις που προσδίδουν αμεσότητα και αληθοφάνεια στο κείμενο και οδηγούν τον αναγνώστη στην ουσία των γεγονότων είτε με αυτό το λιτό ύφος είτε με την πληθωρική παρουσία των προσημάνσεων. Ειδικότερα οι τελευταίες προετοιμάζουν τον αναγνώστη να σταθεί υποψιασμένος μπροστά στο μοιραίο που έρχεται και στην συμφορά που επελαύνει…

Ένα δεύτερο και σημαντικό στοιχείο που διαφοροποιεί το μυθιστόρημα αυτό έναντι άλλων είναι ότι ο χρόνος του μυθιστορήματος, o δεδομένος και ο ορισμένος που εκκινεί από τα χρόνια του μεσοπολέμου και φθάνει ως τη δικτατορία των συνταγματαρχών και τη Μεταπολίτευση, στηρίζεται πάνω στο σώμα των γυναικών που ενηλικιώνονται, που μεγαλώνουν, που ωριμάζουν και γερνούν και διαμορφώνει έτσι ένα κατώφλι, ένα πλαίσιο ευνοϊκά προκλητικό για μια αναλυτική προσέγγιση της γυναικείας ταυτότητας έναντι άλλων ταυτοτήτων, κάτι σαν μια μικρή ελεγεία στην περιπέτεια της γυναίκας, της ελληνίδας μητέρας, συζύγου και κόρης  στη διαδρομή του 20^ου αιώνα.

Αλλά να δείξει και κάτι περισσότερο: ότι πέρα από τους τις ιστορικούς και πολιτικούς δείκτες και πάνω από οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες της εποχής εκείνο που φαίνεται στο τέλος να ορίζει τη ζωή τους δεν είναι η πολιτική, η ιστορία που εισβάλλει δυναμικά στη ζωή τους όσο το γεγονός ότι οι γυναίκες που πρωταγωνιστούν πάσχουν πρωτίστως από τα ανεξίτηλα σημάδια που αφήνει στην ψυχή και στο σώμα,  αυτό που ορίστηκε σχεδόν από μια αόριστη και ασαφή σημασία της μοίρας ή από κάποιο άγραφο χαρτί στο μέτωπό της. Μπορεί να προσδιοριστεί ασαφώς ως ο ήσκιος, η οσμή ενός θεσμοθετημένου κοινωνικού αποκλεισμού για τις γυναίκες και ιδίως εκείνες που έχουν κάτι που ξεπερνά το μέτρο, που έχουν ένα χάρισμα εξαιρετικό ιδίως η ομορφιά. Έτσι στο πρόσωπο της Ροδάνθης είναι αυτή η σπάνια ομορφιά που λειτουργεί ως ύβρις στην εξέλιξη του μυθιστορήματος και που μοιάζει όχι μόνο να προδιαγράφει τη δική της τιμωρία αλλά να ταλανίζει τις κόρες και την εγγονή της. Οι παράλληλες συγκρίσεις της Ροδάνθης με το μυθικό πρόσωπο της ωραίας Ελένης είναι σχεδόν αυτονόητες, όπως είναι προκλητικές οι ταυτίσεις της Φωτεινής με τις τρωαδίτισσες γυναίκες, αλλά και με άλλες ηρωίδες των σελίδων της ελληνικής λογοτεχνίας. Άλλωστε εδώ η διακειμενικότητα χτυπάει κόκκινο

Ας δούμε σχηματικά τις γυναικείες φιγούρες, τις τέσσερις ηρωίδες. Η Ροδάνθη, η Φωτεινή, η Δέσπω και η Πέτρα, τέσσερις γυναίκες με ευδιάκριτα χαρακτηριστικά που χάνουν και κερδίζουν καθώς η ζωή της καθεμιάς εισέρχεται στις ζωές των άλλων. Η Ροδάνθη, είναι μια νέα γυναίκα σπάνιας και εξαιρετικής  ομορφιάς, που μετατρέπεται σχεδόν άθελά της σαν σημάδι ανεξίτηλο μιας μοίρας απειλής και «σκληρής τιμωρίας» πάνω από τα κεφάλια των υπόλοιπων γυναικών της οικογένειας. Είναι ο σύζυγός της ο Θωμάς με όνομα βαρύ από τους συμβολισμούς, που θα ορίσει την τύχη των δυο κοριτσιών με βάση την πατροπαράδοτη ισχύουσα κυρίαρχη λογική των ανδρών που επιβάλλει τον κυνικό κοινωνικό ευνουχισμό των γυναικών που ορίζει και κατανέμει ρόλους, καθήκοντα και υποχρεώσεις ανάλογα με το φύλο.

Είναι τότε που τα όρια  των σχέσεων των δυο κοριτσιών της, της Φωτεινής και της Δέσπως θα αναδιατυπωθούν και όλα θα αλλάξουν, καθώς θα χαθεί η παιδική τους αθωότητα και η παιδική τους ηλικία. Η Φωτεινή, η μεγαλύτερη αναλαμβάνει να προσέχει τα μικρότερα παιδιά και σχεδόν ο ρόλος που ήτανε να βιώσει και να εκπληρώσει η Φωτεινή έχει σχεδόν οριστεί από την αρχή λίγο μετά το θάνατο της μητέρας της. Η Δέσπω αναγκάζεται/ορίζεται να εγκαταλείψει το σχολείο, για να αφοσιωθεί στην κουζίνα του σπιτιού. Εδώ είναι που τα θέλω και τα όνειρα εξαϋλώνονται και οι δυο αδερφές θα αγγίξουν τα όρια της τρέλας και της υστερίας. Χωρίς να χαρίζεται σε καμιά τους η Κώστια Κ. ζωντανεύει με απαράμιλλη δεξιοτεχνία δυο τελείως διαφορετικές προσωπικότητες. Αμφότερες τραγικές και μοιραίες έστω και αν η Φωτεινή επιβιώνει.

Η Φωτεινή θα παλέψει, θα αρνηθεί τον προσωπικό της ευνουχισμό. Γνωρίζει τον Πέτρο, τον παντρεύεται αλλά θα τον χάσει πολύ γρήγορα «για ένα κομμάτι φέτα»  σε ένα επεισόδιο στη διάρκεια του Εμφύλιου… Είναι ένα επεισόδιο, το οποίο αφηγείται η συγγραφέας με μια εξαιρετική θεατρικότητα και με μια απαράμιλλη τεχνική γραφής και καταφέρνει να συνθέσει μια ολοκληρωμένη σκηνή και ένα ολοκληρωμένο διήγημα. Γιατί πρέπει να τονιστεί εν τη παρόδω ότι ορισμένα κεφάλαια του μυθιστορήματος στέκονται ως αυτόνομα και ολοκληρωμένα διηγήματα. Είναι η προίκα από τα πρώτα της διηγήματα. Η Φωτεινή θα κρατήσει το παιδί αυτό που μεγαλώνει στα σπλάχνα της, παρά την προτροπή για το αντίθετο από όλους γύρω της. Είναι άλλωστε «σάρκα από τη σάρκα εκείνου και αίμα από το αίμα του».

Η Δέσπω, ένα δυστυχισμένο πλάσμα, μια χαίνουσα, ανοιχτή πληγή για τα χαμένα όνειρα για μια οικογένεια και για έναν ολοκληρωμένο έρωτα που δεν γεύτηκε ποτέ. Σταδιακά η μικρή αδερφή περνάει «απέναντι» και μετατρέπεται σε έναν σκληρό δυνάστη για την Πέτρα, την οποία μεγαλώνει εκείνη τις ώρες που η μητέρα της η Φωτεινή λείπει στη δουλειά. Σκέψεις και συναισθήματα αγχογόνα, κοινωνικά μη αποδεκτά, τα αποδίδει σε άλλους, συγκεκριμένα στην Φωτεινή και καταλήγει σε τιμωρητικές και άδικες συμπεριφορές έναντι της κόρης της Φωτεινής και ανιψιάς της, της Πέτρας. Μια τυπική περίπτωση σχηματισμού συμπεριφοράς «κατ’ αντίδρασιν» μέσα από διαδικασίες αρνητικής προβολής. Πρόκειται για έναν βασικό ψυχοπαθολογικό μηχανισμό που εμπλέκεται σε ένα φαύλο κύκλο  λανθασμένων προσδοκιών, πίστεων, που καταλήγει τελικά σε μια σειρά λαθών στις αντιληπτικές διεργασίες, που οδηγεί αναπόφευκτα σε παραληρηματικές ιδέες και συμπεριφορές.

Η Πέτρα, από νωρίς θα νοιώσει στο πετσί της την ορφάνια, την κακομεταχείριση και τον κοινωνικό στιγματισμό που την ακολουθεί, ορφανή και αδύναμη κοπέλα ανάμεσα σε ένα εχθρικό πλήθος, έρμαιο στη βούληση διεστραμμένων γειτόνων και ψυχρών συγγενών. Όμως αντέχει και θα αντέξει. Έτσι για να  σηματοδοτήσει με τη στάση της το προσωπικό της ταξίδι προς την ελευθερία της ψυχής, την ελπίδα για σωτηρία. Η Πέτρα θα πετάξει από πάνω της ό,τι εμποδίζει το μέλλον της.  Για εκείνη η τάξη που επέβαλλε ο παππούς Θωμάς, τότε, είναι ένας κοινωνικός ευνουχισμός στα όρια του καθωσπρεπισμού που υπήρχε από τις προηγούμενες δεκαετίες, αποτέλεσμα ενός πατριαρχικού συστήματος που η συνείδησή της δεν αποδέχεται. Η μικρή Πέτρα θα καταφέρει να απομακρυνθεί από τις καταδικαστικές ή αθωωτικές αποφάσεις της κοινωνίας και θα πάρει στα χέρια της τη δική της μοίρα. Βεβαίως οι πληγές δεν επουλώνονται ποτέ. Η πληγή δεν κρύβεται αλλά το μέγεθος ναι.

Μπορούμε να δούμε την Πέτρα να νοηματοδοτεί με την παρουσία της αυτό που έρχεται, αυτό που θα απαλλάξει από τις ενοχές ολόκληρη την κοινωνία και θα είναι παράλληλα το δικό της ταξίδι στην προσωπική της ελευθερία, είτε είναι κοινωνικός αποκλεισμός, είτε είναι απλά βίαιη επιβολή κανόνων καθωσπρεπισμού και συντήρησης. Είναι η εκπρόσωπος μιας νέας γενιάς που καταφέρνει να διατηρεί λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον, ανάμεσα στο παρωχημένο και το επερχόμενο. Γίνεται το σύμβολο της νέας συλλογικής συνείδησης που σκέφτεται διαφορετικά, κρίνει, εναντιώνεται σε ό,τι την υποβαθμίζει, μετριάζει τους κοινωνικούς περιορισμούς που της επιβάλλονται και ταυτόχρονα δεν συμβιβάζεται με τα πρότυπα της παλιάς εποχής. Είναι μια νέου τύπου σύγχρονη γυναίκα με τις δικές της επιλογές και απόψεις σε κρίσιμα βασικά θέματα: τεκνοποίηση, γάμος συνύπαρξη των δυο φύλων κλπ. Η σκηνή στο μπάνιο με την χρωματική παρήχηση/συσχέτιση, ανάμεσα στην ενηλικίωση της Πέτρας και στο κρίσιμο ιστορικό γεγονός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, είναι μια συμβολική σκηνή που δείχνει πως ο άνθρωπος συνθλίβεται, συνδέεται, ανασταίνεται ως άθυρμα ανάμεσα σε ποικίλα γεγονότα και δύσκολες καταστάσεις.

Η Κώστια Κοντολέων με αυτό το βιβλίο κινείται μέσα στα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον εικοστό αιώνα, ενώ απλώνει μπροστά στα μάτια μας σαν τριαντάφυλλο στις χούφτες της το πορτραίτο της ελληνίδας γυναίκας, της πρώην και της μελλούμενης. Κοιτώντας όμως πίσω από τις γωνίες και τις γκρίζες σκιάσεις των ηρωίδων της μια περίεργη σκέψη ένα κάτι είδωμα ψυχής πιο διαφορετικό, πιο περίεργο αναδύεται. Κι αυτό συνέβη διαβάζοντας το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ «Η υποταγή».

Η Κώστια Κοντολέων πιάνει και στηλιτεύει όχι γενικώς την πορεία των τεσσάρων γυναικών αλλά κυρίως τη διαδικασία της υποταγής τους σε κάτι που έρχεται όχι μόνον από τις συνήθεις κοινωνικές στερεότυπες αιτίες αλλά και από αλλού. Στο κάδρο των περιπετειών και βασάνων των ηρωίδων/γυναικών προσθέτει σχεδόν ανεπαίσθητα μια ατμόσφαιρα, ένα αίσθημα υποταγής που φαίνεται να ελέγχει τη ζωή των ηρώων καθώς τις παρουσιάζει να αφήνονται και να σιγολιώνουν σχεδόν έρμαια της μοίρας τους. Έχω την αίσθηση ότι  ένα βαθύ αίσθημα υποταγής περιτριγυρίζει όλη την ψυχολογία των ηρώων. Γιατί, θα μπορούσαμε να δούμε ότι και η Πέτρα δεν επαναστατεί ακριβώς, αλλά μάλλον «προσαρμόζεται» και προβάλλει έναν τύπο γυναίκας με εκσυγχρονιστικό πρόσωπο, βλέμμα και άποψη, χωρίς βέβαια να «ψιλοβολεύεται», όπως η μάνα της η Φωτεινή. Ναι, λύνει τα υπαρξιακά της και τα προσωπικά της αλλά αισθάνομαι ότι πνίγεται και αυτή όπως και οι υπόλοιπες ηρωίδες από την πένθιμη υγρασία της εποχής, στην υποταγή ή έστω σε μια υφέρπουσα συμπεριφορά, γνωστή ως επίκτητη αίσθηση αδυναμίας….

Και αυτό είναι κάτι που βαθιά με ανησυχεί…