Artic.gr - Συνέντευξη για το "Μέσα από τις ζωές των άλλων"

Η Κώστια Κοντολέων είναι συγγραφέας και μεταφράστρια με ιδιαίτερα πλούσιο βιογραφικό. Έχει μεταφράσει περισσότερα από εκατό βιβλία, μεταξύ των οποίων έργα των: Τζόις Κάρολ Όουτς, Φίλιπ Πούλμαν, Τόμας Σάβατζ, Ρόαλντ Νταλ, Μάρκους Ζούσακ, Ρόμπερτ Κόρμιερ, Πένελοπ Φιτζέραλντ, Ρ. Κ. Νάραγιαν, Μάγια Αγγέλου, Μέλβιν Μπέρτζες κ.ά. Έχει τιμηθεί με διάφορα βραβεία∙ αξιομνημόνευτα μεταξύ των οποίων το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης 1992, το Βραβείο Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας 2003 και η διπλή αναγραφή της στον Τιμητικό Πίνακα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ). Πρόσφατα κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Μέσα απ΄ τις ζωές των άλλων» από τις εκδόσεις Ψυχογιός, καθώς και το προηγούμενο έργο της συγγραφέως με τίτλο «Φεύγω».

Σταματίνα: Κα. Κοντολέων, δεδομένης της χρόνιας παρουσίας σας στο πεδίο της λογοτεχνικής μετάφρασης, πώς αντιλαμβάνεστε εσείς προσωπικά την τέχνη της μετάφρασης;

Κώστια Κοντολέων: Είναι κατά κύριο λόγο πνευματική εργασία. Η χρόνια παρουσία μου, όπως σωστά αναφέρετε, στο πεδίο της λογοτεχνικής μετάφρασης με έχει κάνει να αντιμετωπίζω το προς μετάφραση κείμενο με όρους ιερότητας.  Είμαι ουσιαστικά ‘λογοτεχνική μεταφράστρια,’ πιστεύω ακράδαντα πως ο μεταφραστής πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά την γλώσσα του προς μετάφραση κειμένου και φυσικά άριστα την γλώσσα στην οποία θα μεταφραστεί.  Είναι πραγματικά τέχνη η μετάφραση, θα πρόσθετα μάλιστα πως προϋποθέτει και ιδιαίτερο ταλέντο εκ μέρους του μεταφραστή.

Σταματίνα: Ο Ρώσος λογοτέχνης Yevgeny Yevtushenko αντιλαμβάνεται την μετάφραση όπως και μία γυναίκα, αν είναι όμορφη δεν είναι πιστή και αν είναι πιστή είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν είναι όμορφη. Για εσάς ποια η σχέση τέχνης-νοήματος και αισθητικής;

Κώστια Κοντολέων: Συμφωνώ απολύτως μαζί του.  Δεν μπορώ να υποστηρίξω την έννοια της απόλυτης ‘πιστότητας’ με το πρωτότυπο κείμενο, γιατί τότε το αποτέλεσμα θα είναι κατά την γνώμη μου, ένα στυγνό και άχρωμο κείμενο, που μόνο η πιστότητα θα το συνδέει με το προς μετάφραση κείμενο.  Η μετάφραση θα πρέπει να είναι ευέλικτη χωρίς να προδίδει το έργο του συγγραφέα που μεταφράζεται.  Ο βασικός της στόχος να είναι ένα κείμενο που θα ρέει ανεμπόδιστα και που θα προσφέρει στον αναγνώστη του,αναγνωστική απόλαυση!

Σταματίνα: Ως προς την συγγραφή, ποια είναι η γνώμη σας σχετικά με τις ταυτότητες των φύλλων στα βιβλία σε συνάρτηση με το φύλλο του/της εκάστοτε γράφοντος/γράφουσας;

Κώστια Κοντολέων: Ξέρετε, δεν πιστεύω σε ετικέτες και διαχωρισμούς, σε γυναικείες και αντρικές γραφές.  Νομίζω πως αμφότερων των φύλλων οι συγγραφείς, εννοώ οι ταλαντούχοι συγγραφείς, μπορούν να καταπιαστούν με θέματα που θεωρούνται γενικώς γυναικεία ή αντρικά, η ευαισθησία και η σκληρότητα δεν είναι προνόμιο μόνο των γυναικών ή των αντρών.  Μπορεί να εμπεριέχεται και στα δυο φύλλα και να εκφράζεται απόλυτα πειστικά.

Σταματίνα:Έχετε σχολιάσει σε παλαιότερη συνέντευξή σας ότι ο/η συγγραφέας είναι ένας σχολαστικός παρατηρητής. Μπορείτε να μας αναπτύξετε αυτήν την πεποίθησή σας;

Κώστια Κοντολέων: Κρίνοντας πάντα από τον τρόπο που εγώ η ίδια διαβάζω τον κόσμο που με περιβάλει, από την εμμονή μου να βλέπω αυτά που οι περισσότεροι δεν βλέπουν, να αφουγκράζομαι και τους πιο ανεπαίσθητους θορύβους γύρω μου, γίνομαι αθέλητα μια πολυσυλλεκτική μηχανή, που δουλεύει ασταμάτητα  διαχωρίζοντας τα χρήσιμα από τα άχρηστα, και πιστέψτε με τα χρήσιμα είναι συνήθως πολύ περισσότερα από τα άχρηστα.

Σταματίνα: Για τον ErnestHemingway, «το πιο δύσκολο κομμάτι στη συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι να το τελειώσεις». Για σας υπάρχει κάτι αντίστοιχο και αν ναι ποιο;

Κώστια Κοντολέων: Η δυσκολία μου είναι συνήθως στην αρχή, στην σύλληψη της ιδέας, στην διαμόρφωση των χαρακτήρων των ηρώων μου, στην αλληλοεπίδραση των γεγονότων, στην θέση μου απέναντι στις πράξεις τους.  Ξέρω τις περισσότερες φορές το πώς θα το τελειώσω, το ξέρω από την αρχή.  Υπάρχουν, ωστόσο, φορές που με οδηγεί με δική του θέληση το ίδιο το κείμενο στην τελική τελεία.

Σταματίνα: Μεταθέτοντας τώρα το ενδιαφέρον στο νέο σας βιβλίο, τι επιδιώκετε να αναδείξετε (στο)«Μέσα από τις ζωές των άλλων»;

Κώστια Κοντολέων: Απλά είναι η δική μου ανάγνωση και οπτική ενός ολάκερου αιώνα. Που σημάδεψε τις ζωές των απλών ανθρώπων με δυο παγκόσμιους πολέμους, εμφύλιες διαμάχες,κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές σε παγκόσμιο επίπεδο.  Ήθελα να μιλήσω για τον απλό κόσμο,για όλους αυτούς που προσπαθούσαν να επιβιώσουν κάτω από αντίξοες προσωπικές και κοινωνικές συνθήκες, με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.  Γι’ αυτούς έγραψα καταγράφοντας την αφόρητη καθημερινότητα τους, τα πάθη μα και τις ελπίδες τους.

Σταματίνα: Καταληκτικά, κα. Κοντολέων, μήπως ο τίτλος αποτελεί και μία γενικότερη απεύθυνση να στραφεί το βλέμμα στις κατά τόπους μικρο-ιστορίες των απλών και άσημων ανθρώπων;

Κώστια Κοντολέων: Ουσιαστικά ο τίτλος αφορά αυτούς που αφέθηκαν να ζήσουν «μέσα από τις ζωές των άλλων» απεμπολώντας την δικιά τους ζωή και διαμορφώνοντας την μέσα από τα θέλω και τις επιταγές των άλλων.  Και όσο δύσκολο είναι να ζει κανείς «μέσα από τις ζωές των άλλων» είναι πολύ εύκολο να ολισθήσει σ’ αυτές.  Παγιδευμένος σε συμβιβασμούς και προσωπικές υποχωρήσεις που τον κρατούν δέσμιο  στις δικές τους ζωές.  Ωστόσο, πιστεύω ακράδαντα πως επειδή ζούμε μόνο μια φορά δεν έχουμε το δικαίωμα να σπαταλήσουμε την ζωή μας «μέσα από τις ζωές των άλλων».

https://artic.gr/kostia-kontoleon-zwes-ton-allwn/40632/

Λογοτεχνικό εργόχειρο ... σε λογοτεχνικά σοκάκια

Ένα λογοτεχνικό εργόχειρο που αναπαριστά μια ηθογραφία της Αττικής από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Μέσα από τις ζωές τεσσάρων γυναικών, τριών διαφορετικών γενιών, ξεπηδούν τα ήθη, τα έθιμα, η νοοτροπία ενός ολόκληρου λαού που προσπαθεί να ορθοποδήσει ανάμεσα σε δύο παγκόσμιους πολέμους, σ' έναν αιματηρό εμφύλιο και μια δικτατορία. Κάθε κεφάλαιο και ένα μικρό, ολοκληρωμένο διήγημα που αποτυπώνει τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, τον κοινωνικό ρατσισμό και στιγματισμό, το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και συνάμα καταφέρνει να βυθιστεί στα άδυτα της ψυχής του κάθε χαρακτήρα και ν' αφουγκραστεί τις ανησυχίες του. 'Ένα κοινωνικό μυθιστόρημα που τολμά ν' αποτυπώσει τη σκληρή πλευρά των καθημερινών ανθρώπων, τα λάθη που οδηγούν στην καταστροφή, τις εμμονές που καταλήγουν στη χειραγώγηση και την ψυχική ανισορροπία. Μια γροθιά στα πάθη που διαμορφώνουν συνειδήσεις και διαλύουν αθώες ψυχές.

Τέσσερις γυναίκες. Τρεις διαφορετικές γενιές. Αρχηγός η Ροδάνθη που μεγαλώνει τα τρία της παιδιά με αφηγήσεις όλο νοσταλγία για την ομορφιά που έσβησε, για την αρρώστια που τη σημάδεψε ανεξίτηλα, για τη μη πραγμάτωση του απόλυτου έρωτα, για τη συνθηκολόγησή της με τον Θωμά και τη συντροφικότητα χωρίς πάθος. Η πρωτοκόρη της Φωτεινή, ένα παιδί που όρισε την τύχη αυτού του ζευγαριού. Έβαλε τη σφραγίδα του τέλους στα όνειρα της Ροδάνθης και της αρχής μιας ευτυχισμένης οικογενειακής ζωής για τον πιστό και μειλίχιο σύζυγό της. Ακολουθούν ο Φίλιππος και η Δέσπω που θα μεγαλώσουν με περισσή αγκαλιά και θαλπωρή. Οι ρόλοι έχουν μοιραστεί. Η Φωτεινή στα πρέπει και τα αδέρφια της μόνο στα θέλω. Η μοίρα θα τους φέρει από νωρίς αντιμέτωπους με τη βαριά σκιά του θανάτου και θα προσπαθήσουν να σταθούν στα πόδια τους και να τα καταφέρουν. Ακολουθεί ένας ευτυχισμένος αλλά ματωμένος γάμος που θ αφήσει πίσω του μια νέα κοριτσίστικη ζωή, την Πέτρα. Η μικρή θα μεγαλώσει με δυο μητέρες, δυο γυναίκες όμως που ζουν εγκλωβισμένες στο νοσηρό ψυχισμό τους, στις κοινωνικές συμβάσεις, στα στεγανά μιας κλειστής και σκληρής γειτονιάς. Η Πέτρα θ' αναμετρηθεί με το παρελθόν και τις πληγές που της έχει ανοίξει στην ψυχή και θα καταφέρει να ζήσει μέσα από τη ζωή της...

Διανύοντας έναν ολόκληρο αιώνα, η συγγραφέας κατορθώνει να εξιστορήσει τα βιώματα των απλών καθημερινών ανθρώπων κάθε ιστορικής περιόδου που ταλάνισε κοινωνικοπολιτικά τη χώρα μας. Ως πυρήνας της ιστορίας είναι η οικογένεια της Ροδάνθης και του Θωμά και των παιδιών τους, μα μέσα από τις ζωές των δευτεραγωνιστών που τους πλαισιώνουν αναδύονται κυρίως οι σκοτεινές πλευρές της κάθε γειτονιάς. Τα μυστικά που καυτηρίασαν αθώες ψυχές και κρύφτηκαν βαθιά χωρίς τιμωρία. Ο φόβος για κοινωνική διαπόμπευση που δεν άφησαν όνειρα ν' ανθίσουν. Ο στιγματισμός του ορφανού κοριτσιού και η περιθωριοποίησή του. Η νοσηρή αδερφική αγάπη και ζήλια. Η έλλειψη μόρφωσης και παιδείας και η ομορφιά του χρήματος. Λάθη, πάθη, φοβίες, ανασφάλειες, ψέματα, ένα κουβάρι ικανό να καταστρέψει τις ζωές των ανθρώπων για πάντα. Όμως εκεί ανάμεσα στα αποκαίδια γενιών μπορεί ν' ανθίσει ένα λουλούδι με στιβαρό μίσχο που θα κατορθώσει να σπάσει το κουκούλι της καταδυνάστευσης και της κακοποίησης και να ξεφύγει από τις ζωές των άλλων. Να πιστέψει, να ελπίσει και να ζήσει όπως εκείνο θέλει.

Οι χαρακτήρες εξαιρετικά σμιλευμένοι, σε καθηλώνουν. Άνθρωποι και ιδιοσυγκρασίες τόσο οικείες.  Συμπεριφορές και νοοτροπίες που έχουμε ακούσει από τους γηραιότερους, και στάσεις ζωής που ακόμα και σήμερα - δυστυχώς - συναντάμε ή μαθαίνουμε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάθε ήρωας κουβαλάει στην πλάτη του τις επιθυμίες που ποτέ δεν πραγματώθηκαν και γέμισαν την καρδιά με φαρμάκι. 'Ένα φαρμάκι που διαπότισε το "είναι" τους και δεν κατάφεραν στα χρόνια να βρουν το αντίδοτο του. Ίσως κάποιες στιγμές ανάπαυλας από το σαράκι που τους κατάτρωγε ... μα δεν κατόρθωσαν ποτέ να θεραπευτούν από τις ενοχές και την έλλειψη της μητρικής αγκαλιάς και αποδοχής. Κάθε ηλιαχτίδα καταποντίζεται από σφοδρές καταιγίδες και κάθε χαμόγελο πληρώνεται ακριβά. Τίποτα δεν χαρίζεται ... μοναχά η πίστη στον εαυτό μας έχει τελικά αντίκρισμα.

Ένα εκπληκτικό συνονθύλευμα ανθρώπων και συναισθημάτων που σε παρασύρει στη δίνη του εικοστού αιώνα και σε πληγώνει, σε διδάσκει, σε νουθετεί, σε απογειώνει ... 

ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ

http://logotexnikasokakia.blogspot.gr/2016/06/mesaaptiszwestwnallwn.html

Η Μένη Καντατσούλη γράφει στο Fractal

Το βιβλίο διατρέχουν 2 κύκλοι θεματικοί που ο ένας μπαίνει μέσα στον άλλο, διασυνδέοντάς τους έτσι σε μια πλεκτή αλυσίδα: Η ιστορία τριών γενεών γυναικών, από τη μια πλευρά, και η εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων του 20ου αιώνα, από την άλλη. Με άλλα λόγια ένα χρονικό ζωών και γεγονότων που απλώνεται σε όλο τον 20ο αιώνα.

Η μικροϊστορία μπλέκει με την μακροϊστορία ή την Ιστορία, για να διαμορφωθεί το μυθοπλαστικό υλικό.

Παράλληλα όμως τόσο στον ένα κύκλο όσο και στον άλλο υπάρχουν πολλές υποενότητες θεματικές:

1. Οι τρεις γενεές γυναικών φέρουν στο προσκήνιο τους αέναους ρόλους των γυναικών: μητέρα – κόρη – αδελφή αλλά ταυτόχρονα ανακατεύονται, μπλέκουν και ανατοποθετούνται οι ρόλοι:

Η Ροδάνθη είναι η πρώτη γενιά που εξαναγκάζει όμως την κόρη της, Φωτεινή, να γίνει αυτή μητέρα στα αδέλφια της, ενώ είναι ακόμη κόρη. Μάλιστα την εξαναγκάζει να της υποσχεθεί ότι και μετά το θάνατό της θα έχει αυτόν τον ρόλο (τον οποίο κρατά –τουλάχιστον βαθιά μέσα στο μυαλό της- μέχρι το θάνατό της).

Η Δέσπω, η αδελφή, παραμένει μέχρι τέλους κόρη: κόρη κακότροπη και καταπιεστική, με κακία και, σε γεροντική ηλικία, με υστερία ή και τρέλα. Αλλά και όταν δοκιμάζει να γίνει μάνα στην ανεψιά της, Πέτρα, γίνεται «μητριά», κακιά και βίαιη.

Η Πέτρα ως κόρη είναι θύμα: θύμα της βίας των  θείων της (Δέσπως και Φίλιππου), θύμα του καθωσπρεπισμού που της επιβάλλει η μάνα της, αλλά κυρίως θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από τον κακομαθημένο έφηβο-παιδεραστή της φτωχικής αυλής που μεγαλώνει, τον Ευρυπίδη. Αυτό το γεγονός που τη στιγμάτισε, ο Δράκος των παιδικών της χρόνων, που τη γέμισε φοβίες και δειλία, θα την κάνει ώστε μέχρι τέλους να μην θέλει να γίνει η ίδια μητέρα. Αλλά και να κρατά αποστάσεις από τα δικά της μητρικά πρότυπα (Φωτεινή και Δέσπω).

2. Η σεξουαλική κακοποίηση συνδέεται με μια άλλη θεματική που αφορά την παιδική ηλικία: την παιδική ηλικία της πλειονότητας των χαρακτήρων, μια παιδική ηλικία όμως ζοφερή, χωρίς αθωότητα.

Η παιδική ηλικία της Ροδάνθης, η όμορφη που μετά την ευλογιά γίνεται σημαδεμένη, παντρεύεται αυτόν που δεν αγαπά. Έτσι, το πρώτο παιδί (Φωτεινή) δεν είναι το παιδί ενός φλογερού έρωτα, είναι αυτή που θα την εγκλωβίσει στον ανεπιθύμητο αυτό γάμο. Γι’ αυτό των μητρικών της αισθημάτων (;) θα υπερισχύσει ένα είδος σκληρότητας που καταλήγει στην τυραννία της κόρης.

Φωτεινής, που είναι αναγκασμένη από μικρή να γίνει μεγάλη

Δέσπως, γεμάτη μίσος και αντιπαλότητα –από μικρή- για την αδελφή της

Πέτρας, κυνηγημένη από την ορφάνια, μεγαλώνει με τη ρετσινιά της ορφανής, με την απουσία ενηλίκων να την κηδεμονεύει αλλά και να την αγαπά, κακοποιημένη. Διατρέχει μια πονηρεμένη παιδική ηλικία. Τα αγόρια της γειτονιάς θέλουν να δείχνουν τα πιπιά τους και τα κοριτσάκια, όπως η Πέτρα, υφίστανται τις επιθέσεις τους.

Οι σχέσεις των γυναικών αποδεικνύονται βαθύτατα ψυχαναλυτικές με αντιπαλότητες κάθε είδους, με βαθιά ριζωμένα πατριαρχικά πρότυπα: η Δέσπω στον αδελφό και στον αιώνιο αλλά άπιστο τελικά αρραβωνιαστικό, η Φωτεινή στον σκοτωμένο σύζυγο στο αντάρτικο της Αθήνας, η Πέτρα στο αρχέτυπο μιας πατρικής φιγούρας που μονίμως αναζητά.

3. Όμως εκτός της παιδικής ηλικίας, υπάρχει και το άλλο άκρο της ανθρώπινης ζωής: τα γηρατειά. Η ανήμπορη γεροντική ηλικία με όλες τις χοντροκοπιές, γκρίνιες και εμμονές των ανήμπορων γερόντων. Μια δύσκολη περίοδος για όλα τα μέλη της οικογένειας που όμως, υπό τέτοιες περιστάσεις, ίσως αναδεικνύει τις μικρότητες που κρύβει η ελληνική οικογένεια: για να αμφισβητήσει ή να καταστρέψει το κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας, που με τόση ειρωνεία παρουσιάζεται να υπάρχει.

4. Αυτές οι ανθρώπινες υπάρξεις, βαθιά στερημένες από τρυφερότητα βγάζουν παντού κακία. Ελάχιστες μορφές –η Πέτρα, ο θετός της πατέρας και ο σύντροφός της, ίσως και η Βέρα, η Μολδαβή νοσοκόμα της άρρωστης πια Φωτεινής- δεν έχουν κακία. Αυτή η διάχυτη κακία από όλους, ακόμη και τους κομπάρσους της ιστορίας (κουτσομπόλες της γειτονίας, άνθρωποι στη δουλειά κ.λπ.) μου προκάλεσε προβληματισμό. Πού οφείλεται τόση κακία; Γιατί ακόμη και όταν φαίνεται να υπάρχει νοιάξιμο, η φροντίδα γίνεται από υπολογισμό; Κατά την άποψή μου, η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στην παιδική ηλικία των πλασματικών χαρακτήρων, μια παιδική ηλικία στέρησης και φτώχειας. Τελικά η εργατική τάξη που αναπαρίσταται δεν φαίνεται να πηγαίνει στον Παράδεισο, ούτε και όταν θα γίνει ψευτο-αστική: αποκτώντας λεφτά, αλλά χωρίς πολιτισμικό υπόβαθρο. Το λέει χαρακτηριστικά η αφηγήτρια: η αγάπη δεν έχει τη δύναμη να εμβολίσει το μίσος.

5. Κυρίαρχη θεματική που συνέχει όλους τους χαρακτήρες η μνήμη: όλοι κουβαλούν το παρελθόν, αν και ο καθένας μέσα από τη δική του οπτική, με τη δική του υποκειμενική ανάκληση ή και ανάπλαση. Και οι αφηγήσεις όλων συντηρούν το παρελθόν και μέσω αυτού παίρνει νόημα το παρόν τους. Τα ιστορικά γεγονότα που παρατίθενται αποτελούν έναν οδηγό για τη μοίρα των συγκεκριμένων χαρακτήρων, έναν οδηγό που δεν μας εξηγεί όμως πάντα με ασφάλεια το γιατί οι χαρακτήρες πήραν αυτή την τροπή: γιατί ο άντρας της Φωτεινής είχε έναν άδικο θάνατο το καταλαβαίνουμε, αλλά γιατί η Πέτρα για καιρό έμεινε στιγματισμένη ως ορφανή δεν εξηγείται μόνο από το ρου της ιστορίας αλλά και από μία σύνθεση κοινωνικών και ψυχολογικών παραγόντων. Άλλωστε αυτό είναι το βιβλίο: μια ερμηνεία των μικροϊστοριών μέσα από όρους ιστορικούς αλλά κυρίως κοινωνικούς, συναισθηματικούς και ψυχαναλυτικούς.

Και λίγα λόγια για την οργάνωση του βιβλίου: οργανωμένο σε μικρά κεφάλαια με σαφείς υπότιτλους στο καθένα. Επίσης, τα γεγονότα προοικονομούνται, δεν υπάρχει η έκπληξη στον αναγνώστη, καθώς ξέρει εκ των προτέρων ότι θα ακολουθήσει η κακή μοίρα τον συγκεκριμένο χαρακτήρα. Έτσι, όμως η ιστορία αποφεύγει να γίνει μελό, αποφεύγει να συλλάβει τον αναγνώστη εξ απροόπτου για να του προκαλέσει το (εύκολο) συναίσθημα. Επίσης, η μορφή η οποία επικρατεί σε όλη την αφήγηση από την αρχή ως το τέλος είναι η Πέτρα. Γι’ αυτήν παρακολουθούμε λεπτομέρειες του ψυχισμού της και ξετυλίγεται ως πραγματικά σφαιρικός χαρακτήρας. Όλοι οι άλλοι, ακόμη και οι τρεις άλλες (κυρίαρχες) γυναικείες μορφές έχουν μια πιο ξώφαλτση απεικόνισή τους: σαν ταινία που δεν σταματά παρά μόνο σε αυτό το πρόσωπο που θέλει να προβληθεί ως η βασική πρωταγωνίστρια.

Η ιστορία έχει –ανάμεσα στα πολλά της ατού- ένα πολύ σημαντικό: δεν θέλει να βγάλει ο αναγνώστης ούτε μηνύματα ούτε διδάγματα. Οι καλοί και οι κακοί δεν ορίζονται ούτε με πολιτικούς ούτε με κοινωνικούς όρους. Αυτοί που έχουν περίσσευμα καλοσύνης είναι αυτοί που αποφάσισαν να πάρουν στα χέρια τους τη ζωή τους, που δεν αφέθηκαν να κάνουν τη ζωή που άλλοι τους την κανόνισαν, αυτοί που δεν έζησαν τη ζωή τους μέσα από τις ζωές των άλλων. Γι’ αυτό και ο άνθρωπος που τελικά αγάπησε η Πέτρα είναι ο Ραφαήλ με την ειδικότητα του οφθαλμίατρου: «Θα πρόσφερε στους ανθρώπους με τη βοήθεια της επιστήμης και των ιδεών τη δυνατότητα να βλέπουν καθαρά, να ξεχωρίζουν, να διακρίνουν». Γι’ αυτό και με το συμβολικό τέλος του βιβλίου, η Πέτρα πηγαίνοντας στον χρυσοχόο θα αντικαταστήσει στο δακτυλίδι της την ψεύτικη πέτρα με ένα αληθινό διαμάντι.

* Η Μένη Κανατσούλη είναι καθηγήτρια στο Α.Π.Θ.http://fractalart.gr/mesa-apo-tis-zoes-twn-allwn/ 

Συνέντευξη στο artic.gr

https://artic.gr/tag/kostia-kontoleon/

1)   Δεδομένης της χρόνιας παρουσίας σας στο πεδίο της λογοτεχνικής μετάφρασης, πώς αντιλαμβάνεστε εσείς προσωπικά την τέχνη της μετάφρασης;

Είναι κατά κύριο λόγο πνευματική εργασία. Η χρόνια παρουσία μου, όπως σωστά αναφέρετε, στο πεδίο της λογοτεχνικής μετάφρασης με έχει κάνει να αντιμετωπίζω το προς μετάφραση κείμενο με όρους ιερότητας.  Είμαι ουσιαστικά ‘λογοτεχνική μεταφράστρια,’ πιστεύω ακράδαντα πως ο μεταφραστής πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά την γλώσσα του προς μετάφραση κειμένου και φυσικά άριστα την γλώσσα στην οποία θα μεταφραστεί.  Είναι πραγματικά τέχνη η μετάφραση, θα πρόσθετα μάλιστα πως προϋποθέτει και ιδιαίτερο ταλέντο εκ μέρους του μεταφραστή.

     

2)   Ο Ρώσος λογοτέχνης Yevgeny Yevtushenko αντιλαμβάνεται την μετάφραση όπως και μία γυναίκα, αν είναι όμορφη δεν είναι πιστή και αν είναι πιστή είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν είναι όμορφη. Για εσάς ποια η σχέση τέχνης-νοήματος και αισθητικής;

Συμφωνώ απολύτως μαζί του.  Δεν μπορώ να υποστηρίξω την έννοια της απόλυτης ‘πιστότητας’ με το πρωτότυπο κείμενο, γιατί τότε το αποτέλεσμα θα είναι κατά την γνώμη μου, ένα στυγνό και άχρωμο κείμενο, που μόνο η πιστότητα θα το συνδέει με το προς μετάφραση κείμενο.  Η μετάφραση θα πρέπει να είναι ευέλικτη χωρίς να προδίδει το έργο του συγγραφέα που μεταφράζεται.  Ο βασικός της στόχος να είναι ένα κείμενο που θα ρέει ανεμπόδιστα και που θα προσφέρει στον αναγνώστη του, αναγνωστική απόλαυση!

    

3)   Ως προς την συγγραφή, ποια είναι η γνώμη σας σχετικά με τις ταυτότητες των φύλλων στα βιβλία σε συνάρτηση με το φύλλο του/της εκάστοτε  γράφοντος/γράφουσας;

Ξέρετε δεν πιστεύω σε ετικέτες και διαχωρισμούς, σε γυναικείες και αντρικές γραφές.  Νομίζω πως αμφότερων των φύλλων οι συγγραφείς, εννοώ οι ταλαντούχοι συγγραφείς, μπορούν να καταπιαστούν με θέματα που θεωρούνται γενικώς γυναικεία ή αντρικά, η ευαισθησία και η σκληρότητα δεν είναι προνόμιο μόνο των γυναικών ή των αντρών.  Μπορεί να εμπεριέχεται και στα δυο φύλλα και να εκφράζεται απόλυτα πειστικά.  

4)   Έχετε σχολιάσει σε παλαιότερη συνέντευξή σας ότι ο/η συγγραφέας είναι ένας σχολαστικός παρατηρητής. Μπορείτε να μας αναπτύξετε αυτήν την πεποίθησή σας;

Κρίνοντας πάντα από τον τρόπο που εγώ η ίδια διαβάζω τον κόσμο που με περιβάλει, από την εμμονή μου να βλέπω αυτά που οι περισσότεροι δεν βλέπουν, να αφουγκράζομαι και τους πιο ανεπαίσθητους θορύβους γύρω μου, γίνομαι αθέλητα μια πολυσυλλεκτική μηχανή, που δουλεύει ασταμάτητα  διαχωρίζοντας τα χρήσιμα από τα άχρηστα, και πιστέψτε με τα χρήσιμα είναι συνήθως πολύ περισσότερα από τα άχρηστα.

  

5)    Για τον Ernest Hemingway, «το πιο δύσκολο κομμάτι στη συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι να το τελειώσεις». Για σας υπάρχει κάτι αντίστοιχο και αν ναι ποιο;

Η δυσκολία μου είναι συνήθως στην αρχή, στην σύλληψη της ιδέας, στην διαμόρφωση των χαρακτήρων των ηρώων μου, στην αλληλοεπίδραση των γεγονότων, στην θέση μου απέναντι στις πράξεις τους.  Ξέρω τις περισσότερες φορές το πώς θα το τελειώσω, το ξέρω από την αρχή.  Υπάρχουν, ωστόσο, φορές που με οδηγεί με δική του θέληση το ίδιο το κείμενο στην τελική τελεία.

6)Μεταθέτοντας το ενδιαφέρον στο νέο σας βιβλίο, τι επιδιώκετε να αναδείξετε (στο)«Μέσα από τις ζωές των άλλων»;

Απλά είναι η δική μου ανάγνωση και οπτική ενός ολάκερου αιώνα. Που σημάδεψε τις ζωές των απλών ανθρώπων με δυο παγκόσμιους πολέμους, εμφύλιες διαμάχες, κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές σε παγκόσμιο επίπεδο.  Ήθελα να μιλήσω για τον απλό κόσμο, για όλους αυτούς που προσπαθούσαν να επιβιώσουν κάτω από αντίξοες προσωπικές και κοινωνικές συνθήκες, με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.  Γι’ αυτούς έγραψα καταγράφοντας την αφόρητη καθημερινότητα τους, τα πάθη μα και τις ελπίδες τους.

7)   Ακόμη, μήπως ο τίτλος αποτελεί και μία γενικότερη απεύθυνση να στραφεί το βλέμμα στις κατά τόπους μικρο-ιστορίες των απλών και άσημων ανθρώπων;

Ουσιαστικά ο τίτλος αφορά αυτούς που αφέθηκαν να ζήσουν «μέσα από τις ζωές των άλλων» απεμπολώντας την δικιά τους ζωή και διαμορφώνοντας την μέσα από τα θέλω και τις επιταγές των άλλων.  Και όσο δύσκολο είναι να ζει κανείς «μέσα από τις ζωές των άλλων» είναι πολύ εύκολο να ολισθήσει σ’ αυτές.  Παγιδευμένος σε συμβιβασμούς και προσωπικές υποχωρήσεις που τον κρατούν δέσμιο  στις δικές τους ζωές.  Ωστόσο, πιστεύω ακράδαντα πως επειδή ζούμε μόνο μια φορά δεν έχουμε το δικαίωμα να σπαταλήσουμε την ζωή μας «μέσα από τις ζωές των άλλων».